Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Πολλοί παραγωγοί είναι ανήσυχοι και ρωτούν για την ασθένεια από το βακτήριο Xylella Fastidiosa που έχει πλήξει δεκάδες χιλιάδες ελαιόδεντρα στην Ιταλία χωρίς να έχει βρεθεί τρόπος αποτελεσματικής αντιμετώπισης. Η κατάσταση όσον αφορά εμάς, στην Ελλάδα, έχει περίπου ως εξής. Βέβαια πρέπει από την αρχή να τονιστούν τρία πράγματα. Πρώτον ότι στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει (ακόμα) κανένα κρούσμα της Xylella Fastidiosa, δεύτερον ότι οι καιρικές συνθήκες φέτος είναι ίσως ιδανικές για την ανάπτυξη του βακτηρίου και τρίτον ότι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης μετάδοσης του βακτηρίου είναι η πρόληψη, δηλαδή η λήψη μέτρων ώστε να μη μεταφερθεί και στη χώρα μας το βακτήριο το οποίο έχει σαν μέσο διάδοσης (φορέα) πολλά είδη εντόμων και οι γνώσεις που υπάρχουν στον τομέα αυτό είναι ακόμα εξαιρετικά περιορισμένες.

Το βακτήριο με το όνομα Xylella Fastidiosa, που έχει προκαλέσει πανικό στους Ιταλούς ελαιοπαραγωγούς και παραμένει γρίφος για τους επιστήμονες που δεν έχουν βρει ακόμα αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισής του, έχει εμφανιστεί από τον Οκτώβριο του 2013 στη Νότια Ιταλία στην περιοχή της Απουλίας και κυρίως στο Λέτσε, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο γνωστό μας Μπρίνιτζι. Επί του παρόντος, η προέλευση και το ποια στελέχη του Χylella Fastidiosa εισήχθησαν στην Ευρώπη από την Αμερική, όπου πρωτοεμφανίστηκε το 1950 σε διάφορες μορφές, καθώς και τα είδη εντόμων που είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση είναι ακόμα άγνωστα, αλλά έχει προκαλέσει προβλήματα κυρίως σε αμπέλια (ασθένεια Pierce’s) και σε εσπεριδοειδή αλλά και σε πολλά άλλα δέντρα όπως η ροδακινιά, η αμυγδαλιά, ο πλάτανος, η πικροδάφνη κ.α.

Ειδικά για το πρόβλημα των ελαιοδέντρων στην Ιταλία έχει διαπιστωθεί ότι τα έντομα που είναι φορείς του βακτηρίου ανήκουν στην οικογένεια Cicadellidae & Aphroridae και το έχουν εντοπίσει κυρίως στο τζιτζικάκι Philaenus spumarius L., επομένως οι τυχόν εντομολογικές επεμβάσεις προστασίας πρέπει να είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Τo χαρακτηριστικό της δράσης του βακτηρίου είναι ότι πολλαπλασιάζεται επιλεκτικά σε τριχοειδή αγγεία στις ρίζες, στους βλαστούς και τα φύλλα. Αυτά τα τριχοειδή αγγεία, τα οποία μεταφέρουν νερό και θρεπτικά συστατικά στα διάφορα μέρη του φυτού, τελικά φράσσουν από μεγάλη συσσώρευση (συσσωμάτωση) των βακτηρίων και τα κολλοειδή υγρά (κόμεα) που παράγονται από το φυτό. Έτσι, τα συμπτώματα που παρατηρούνται στην ελιά είναι “καψάλισμα”, κάψιμο, των φύλλων,  μαρασμός φύλλων, κλαδιών και τελικά ολόκληρου του δέντρου (παραπομπές για σχετικές φωτογραφίες υπάρχουν στο τέλος του άρθρου).

Η βιωσιμότητα του βακτηρίου εξαρτάται κυρίως από τις καιρικές συνθήκες κατά τον χειμώνα. Γενικά επιβιώνει με ήπιους χειμώνες ενώ έχει βρεθεί ότι σε θερμοκρασίες κάτω των 0 C μπορεί να εξαφανιστεί από τα φυτά. Οι υγροί χειμώνες συμβάλλουν στη διατήρηση μεγάλου αριθμού κατάλληλων φορέων (εντόμων) και έτσι ευνοείται η εξάπλωση της αρρώστιας σε περιοχές με ξηρά καλοκαίρια. Επειδή για φέτος στην Ελλάδα μιλάνε για ένα πολύ θερμό καλοκαίρι, διαφαίνεται ότι ίσως έχουμε και τις ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες για ανάπτυξη του βακτηρίου οπότε θα πρέπει να υπάρξει άμεση ίσως προληπτική δράση. Στην Ιταλία η απομόνωση της ζώνης στην Απουλία, που κυρίως έχει προσβληθεί, φαίνεται ότι έχει φέρει μέχρι στιγμής ένα καλό αποτέλεσμα αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμα για συμπεράσματα.

Πρόσφατα, στις 6 Ιανουαρίου 2015, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) εξέδωσε για την περίπτωση της Xylella Fastidiosa μια ενδιαφέρουσα ανακοίνωση (δείτε την ολόκληρη εδώ) όπου μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής:

“Η πιθανότητα εισόδου του Χ Fastidiosa από χώρες όπου το Χ fastidiosa αναφέρεται είναι πολύ υψηλή κυρίως με φυτά που προορίζονται για φύτευση και μέτρια πιθανότητα με φορείς μολυσματικών εντόμων που μεταφέρονται με φυτικά αγαθά. Η μετάδοση και εξάπλωση στην Ε.Ε. είναι πολύ πιθανή. Οι συνέπειες, που θεωρούνται σημαντικές, επειδή επιφέρουν σοβαρές απώλειες στην παραγωγή και καθώς και άλλες βλάβες, θα είναι υψηλές και απαιτούν δαπανηρά μέτρα ελέγχου. Η συστηματική χρήση εντομοκτόνων για τον έλεγχο των φορέων μπορεί να δημιουργήσει περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Όσον αφορά τις επιλογές στρατηγικής για τη μείωση του κινδύνου, την πρόληψη της εισαγωγής και τον περιορισμό των εστιών θα πρέπει να επικεντρωθούν στις δύο κύριες οδούς: στα εισαγόμενα φυτά προς φύτευση και στους φορείς μολυσματικών εντόμων και να συνδυαστούν οι πιο αποτελεσματικές επιλογές στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης. Στους χώρους αναπαραγωγής φυτών θα πρέπει να μην επιτρέπεται η είσοδος εντόμων, να υπάρχει επιτήρηση, πιστοποίηση και τα θερμοκήπια να έχουν παντού σήτες ενώ θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι και tests για τυχόν μόλυνση και για ορισμένα είδη φυτών θεραπείες (όπως π.χ. θερμοθεραπεία). Για να αποτραπεί η είσοδος των μολυσματικών φορέων (εντόμων) πρέπει να γίνονται εφαρμογές εντομοκτόνων και επίσης απαιτείται επιθεώρηση των εισερχόμενων φορτίων με φυτά και γενικά των χώρων παραγωγής φυτών”.

Παρόλο που κανονικά δεν πρέπει και δεν μπορούμε να συστήσουμε μέτρα προστασίας, καθόσον υπάρχουν βέβαια πολύ πιo ειδικοί και κυρίως υπεύθυνοι, από τις πληροφορίες που υπάρχουν φαίνεται ότι μια σοβαρή πύλη εισόδου της νόσου αποτελούν τα ελληνικά φυτώρια που εισάγουν ιταλικά φυτά και κυρίως από την περιοχή της Puglia (Brindisi, Lecce). Ήδη η Γαλλία απαγόρευσε την εισαγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού για 150 φυτά - πιθανούς φορείς -  από την περιοχή της Puglia. Άρα θα πρέπει να γίνει 1. Άμεση ενημέρωση των ελληνικών φυτωρίων με άμεση αποστολή η ιντερνετική ανάρτηση πλήρους ενημερωτικού υλικού που να περιλαμβάνει βεβαίως και πολλές φωτογραφίες αρρωστημένων φύλλων, βλαστών, δέντρων και 2. Απαγόρευση εισαγωγής παρόμοια με του Γάλλου Υπουργού Γεωργίας με συγκεκριμένη λίστα φυτών.

Επίσης άλλη γραμμή επιτήρησης πρέπει να αποτελέσουν και οι γενικότερες μεταφορές φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού η φυτών που έρχονται ακτοπλοϊκά από το Μπρίντιζι το οποίο βρίσκεται στην καρδιά της προβληματικής περιοχής. Ίσως θα πρέπει να εφαρμόζονται αυξημένα προληπτικά μέτρα προστασίας (εντομοκτόνα;) που θα μπορούσε να προτείνει βέβαια το ειδικευμένο Μπενάκειο φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο στην Κηφισιά. Πάντως, σε δύο πολύ μεγάλα φυτώρια στην περιοχή της Κηφισιάς, που εισάγουν πολλά φυτά από την Ιταλία, μου δήλωσαν πλήρη άγνοια και έλλειψη οποιασδήποτε ενημέρωσης για την όλη ιστορία του Xylella. Ας το δούμε λίγο πιο σοβαρά το θέμα βομβαρδίζοντας με επικαιροποιημένη ενημέρωση όλους τους ενδιαφερόμενους (φυτώρια, παραγωγούς, κλπ). Άμα έρθει το κακό, όλοι μαζί θα τρέχουμε…

Σημείωση:
Πολλά στοιχεία του άρθρου προέρχονται από ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φυτοπροστασίας όπου περιέχονται και φωτογραφίες ενώ φωτογραφίες από προσβεβλημένα φύλλα και ολόκληρα δέντρα μπορεί κάποιος να δει εδώ και εδώ (με άρθρο στα Ιταλικά αλλά πλούσιο φωτογραφικό υλικό).

Μερικές ακόμα πληροφορίες θα βρείτε στο site agrotypos.gr και επίσης, σχετικά λίγες πληροφορίες, σε ενημερωτικό φυλλάδιο από το site του Υπουργείου Γεωργίας (08/2014).

Τέλος η λίστα με όλα τα ευαίσθητα ως προς την ασθένεια φυτά, σύμφωνα με το Γαλλικό Υπουργείο Γεωργίας, βρίσκεται (στα γαλλικά) σε αυτόν τον σύνδεσμο.

Διαβάστε περισσότερα γύρω από τα σεμινάρια ελαιολάδου από τον Βασίλη Φραντζολά στο oliveoilseminars.com.