Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Οι τροφές, τα συστατικά τους, τα πιάτα μαγειρικής, παρουσιάζονται και μετέχουν στην λογοτεχνία αλλά και στις ζωές των λογοτεχνών με πολλαπλούς τρόπους. Και όχι μόνον ευθέως, δηλαδή ως αυτό που πραγματικά είναι, αλλά και μεταφορικά.

Τα στρείδια είναι από τις πιο γευστικές λιχουδιές της θάλασσας. Οι δύο χώρες του κόσμου με τις μεγαλύτερες καλλιέργειες στρειδιών είναι η Γαλλία (στον Ατλαντικό) και η Ιαπωνία (διάφορες περιοχές, μεγαλύτερη όλων η Χιροσίμα). Τον Μάρτιο του 2011 οι καλλιεργητές στρειδιών στον Κόλπο Ματουσίτα έχασαν το 90% της σοδειάς τους. Την κατέστρεψε το τσουνάμι του σεισμού της Φουκουσίμα. Τα στρείδια αυτά λέγονται Μιγιάγκι και κυριολεκτικά «έσωσαν» την Γαλλία όταν οι καλλιέργειες στρειδιών της επλήγησαν από ιούς στις δεκαετίες του 1960 και 1970, και σχεδόν κατεστράφησαν.

Ο Χαρούκι Μουρακάμι είναι ένας από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες που ανέδειξε η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Γεννήθηκε στο Κιότο, αλλά πέρασε τα περισσότερα χρόνια μέχρι την ενηλικίωση του στο Κόμπε. Πρόσφατα η εφημερίδα Κόμπε Σιμπούν δημοσίευσε ρεπορτάζ για τα βιβλία που δανειζόταν από τη βιβλιοθήκη του Κόμπε ο νεαρός Μουρακάμι, δημιουργώντας ένα σκάνδαλο στην Ιαπωνία. Οι επικριτές της εφημερίδας θεώρησαν ότι η δημοσίευση τέτοιων στοιχείων χωρίς την συγκατάθεση του Μουρακάμι αποτελεί παραβίαση της προσωπικής ελευθερίας. Δεν προκάλεσε έκπληξη στους γνώστες ότι ο νεαρός Μουρακάμι διάβαζε μετά μανίας Δυτικούς συγγραφείς. Ανάμεσα του και τον Γιόζεφ Κέσελ, συγγραφέα της «Ωραία της Ημέρας», που έγινε αργότερα ταινία από τον Λουί Μπουνουέλ με πρωταγωνίστρια την παμμέγιστη Κατρίν Ντενέβ.

Όμως δεν είναι το θέμα μου η δημοσίευση των στοιχείων δανεισμού βιβλίων της βιβλιοθήκης του Κόμπε, παρόλον ότι είναι πολύ ενδιαφέρον θέμα, και αντικείμενο ενός άλλου άρθρου. Το θέμα μου σήμερα είναι ο δεσμός ανάμεσα στα στρείδια και τον Μουρακάμι.

Στις 29 Νοεμβρίου 2015, στην πόλη Κοριγιάμα της επαρχίας Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, η τοπική λογοτεχνική λέσχη οργάνωσε μια βραδιά με ομιλητές γνωστούς λογοτέχνες. Η έκπληξη ήταν η παρουσία του Μουρακάμι, που μίλησε και αυτός και είπε ότι ήθελε να συζητήσει τα τηγανητά στρείδια, που είναι ένα από τα αγαπημένα του φαγητά. Δυστυχώς η γυναίκα του απεχθάνεται τα τηγανητά φαγητά, κι έτσι πρέπει να τηγανίζει τα στρείδια ο ίδιος. Χαρακτηριστικά, ο Μουρακάμι ανέφερε (εφημερίδα Ασάχι Σιμπούν):

«Τα τηγανητά στρείδια που τρώγω μόνος μου είναι απολαυστικά, αλλά είμαι μόνος. Είμαι μόνος, αλλά είναι απολαυστικά. Ανακυκλώνεται η εναλλαγή, όπως η σχέση ανάμεσα στη μοναξιά και την ελευθερία, σε ένα ατέρμονα κύκλο. Η επιλογή των μεμονωμένων λέξεων που βρίσκονται μέσα μου είναι επίσης μια μοναχική πράξη, όπως είναι και η συγγραφή μυθιστορημάτων, και προσομοιάζει το μοναχικό γεύμα των τηγανητών στρειδιών. Και όταν το μυαλό μου πιέζεται από την αίσθηση ότι γράφω ένα μυθιστόρημα, χαλαρώνω με το να σκέφτομαι ότι το μόνο που κάνω είναι να τηγανίζω στρείδια.»   

Όμως η σχέση του Μουρακάμι με τα στρείδια πάει χρόνια πίσω. Τον Απρίλιο του 1985 εκδίδεται το πρώτο διήγημα του Μουρακάμι (short story) με τίτλο «Hotel Lobby Oysters», ό έστι μεθερμηνευόμενο «Τα στρείδια της αίθουσας αναμονής του ξενοδοχείου.»

Παραθέτω ένα απόσπασμα για να μπούμε στο νόημα.
[...]
Εκείνη την ώρα καθόμουνα στον καναπέ της αίθουσας αναμονής του ξενοδοχείου και σκεφτόμουνα τα στρείδια. Όχι σουφλέ με λεμόνι, όχι ξύστρες μολυβιών – στρείδια. Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι σκεφτόμουνα τα στρείδια.
Τα στρείδια που σκεφτόμουνα στον καναπέ της αίθουσας ξενοδοχείου ήτανε διαφορετικά από τα στρείδια που αποτελούν αντικείμενο σκέψης κάπου αλλού. Είχαν διαφορετικό σχήμα, μύριζαν αλλιώτικα, και το χρώμα τους ήτανε διαφορετικό. Δεν ήταν στρείδια αλιευμένα σε κάποια θαλασσινή σπηλιά. Ήτανε γνήσια στρείδια αλιευμένα σε μια αίθουσα αναμονής ξενοδοχείου.
Αφού σκέφτηκα τα στρείδια για κάμποσο,  πήγα στην τουαλέτα να πλύνω το πρόσωπο μου, μετά ξανάδεσα τη γραβάτα μου και γύρισα στον καναπέ. Όταν επέστρεψα, τα στρείδια είχανε ήδη εξαφανιστεί από το εσωτερικό του κεφαλιού μου. Για μια ακόμη φορά δεν ξέρω το γιατί. Ίσως επειδή έπλυνα το πρόσωπο μου ή επειδή ξανάδεσα τη γραβάτα μου. Ή επειδή η εποχή των στρειδιών ξενοδοχείου είναι εξαιρετικά βραχεία.
Όταν η κοπέλα ήλθε 17 λεπτά μετά από την ώρα του ραντεβού, της μίλησα για τα στρείδια της αίθουσας του ξενοδοχείου. Η εικόνα ήταν τόσο διακριτή που αισθάνθηκα ότι έπρεπε να μιλήσω σε κάποιον για αυτά.
«Θέλεις να φας στρείδια;» με ρώτησε.
«Όχι, αυτά τα στρείδια, ήταν στρείδια σαν μια καθαρή έννοια, δεν είχαν σχέση με την όρεξη μου,» της εξήγησα.   «Τα στρείδια απέκτησαν οντότητα σαν η απόλυτη ουσία των στρειδιών.»
«Αλλά θέλεις να φας μερικά, έτσι δεν είναι;» μου είπε.
Όταν το ανέφερε και κάθισα να το σκεφτώ, γεννήθηκε μέσα μου μια σίγουρη και απίστευτη διάθεση να φάω στρείδια. Πήγαμε στο εστιατόριο του ξενοδοχείου και φάγαμε 25 στρείδια, συνοδεύοντας τα με κρασί. Μερικές φορές σκέφτομαι ότι η όρεξη γεννιέται σε ένα πραγματικά παράξενο μέρος.
[...]

Έτσι έγραψε ο μέγας Μουρακάμι. Δεν μπόρεσα, καθώς διάβαζα την τελευταία πρόταση, να μην θυμηθώ αυτό που λένε στο μάρκετινγκ τροφίμων για την εμπειρία του πελάτη. Ότι είναι ένα μίγμα αξίας, συναισθημάτων, σκέψεων και αισθήσεων.  

Ο Μουρακάμι εστίασε στα συναισθήματα και τις σκέψεις και το είπε καλύτερα.

*Ο Νίκος Μορόπουλος είναι ο δημιουργός του blog ΕΥΩΧΙΑ