Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Σήμερα δεν έχει συνταγή, σήμερα είναι η τιμητική ημέρα της αγκινάρας. Πάμε λοιπόν μια χαλαρή βόλτα στον κόσμο και την ιστορία της αγκινάρας. Όπως συμβαίνει στις χαλαρές βόλτες, ούτε πρόγραμμα έχουμε, ούτε προορισμό. Όπου μας βγάλει και όποτε μας βγάλει. Και δεν ξεχνάμε, ο καλύτερος προορισμός είναι το ταξίδι!

Κάστροβιλ, Καλιφόρνια, ΗΠΑ
Η αγκινάρα έφτασε στις ΗΠΑ τον 19ο αιώνα. Σήμερα η πολιτεία της Καλιφόρνια παράγει το 99.9%  της συνολικής παραγωγής αγκινάρας των ΗΠΑ. Η πόλη της Κάστροβιλ βγάζει το 75% της παραγωγής της Καλιφόρνια. Η αγκινάρα έφθασε στην Κάστροβιλ το 1920 και ήκμασε έκτοτε, χάρη στο μεσογειακό της κλίμα και τα αλλουβιακά της εδάφη. Στα πλαίσια της άτυπης ηγεμονίας των ΗΠΑ στον κόσμο και την οικουμένη, η Κάστροβιλ έχει έκτοτε αυτοανακηρυχθεί σε «Παγκόσμιο Κέντρο Αγκινάρας».

Το 1948 η νεαρή ηθοποιός Νόρμα Τζην Μπέηκερ φθάνει στην Κάστροβιλ για να διαφημίσει διαμάντια σε ένα κατάστημα με  κοσμήματα. Το κατάστημα αυτό έχει κλείσει σήμερα, αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία για την ιστορία της Νόρμα Τζην ή της αγκινάρας. Οι ντόπιοι επιχειρηματίες μπορούν να αναγνωρίσουν τη γοητεία όταν την συναντούν κι έτσι αναγορεύουν τη Νόρμα Τζην σε «Βασίλισσα της Αγκινάρας». Και το Χόλυγουντ δεν άργησε να αναγορεύσει την Μέριλυν Μονρόε (δηλαδή την Νόρμα Τζην Μπέηκερ) σε παγκόσμιο σύμβολο θηλυκότητας. Πάντως οι φήμες ότι η Μέριλυν έτρωγε αγκινάρες, δεν έχουν επιβεβαιωθεί.

Πάμπλο Πικάσο: Η γυναίκα με την αγκινάρα
Από την ηλιόλουστη, αισιόδοξη Καλιφόρνια του 1948 στο συννεφιασμένο βροχερό Παρίσι του 1941. Ο Πικάσο ζωγράφισε πολλές γυναίκες στη ζωή του. Λάτρευε τις γυναίκες και αυτό το αποτύπωσε στα έργα του με έναν τρόπο μοναδικό. Η γυναίκα με την αγκινάρα είναι ένα έργο του πολέμου. Ο ζωγράφος το τελείωσε το 1941, μια χρονιά ζοφερή. Αυτός ο ζόφος αποτυπώνεται στον καμβά του πίνακα που σήμερα ανήκει στην συλλογή του Μουσείου Λούντβιχ στην Κολωνία της Γερμανίας. Το γκρίζο κυριαρχεί, παρόλη την απόπειρα του κίτρινου να δώσει άλλο τόνο. Η έκφραση της γυναίκας είναι δωρική, βυζαντινή. Στέκεται με ορθή την σπονδυλική στήλη και κρατεί με το δεξί της χέρι την αγκινάρα σαν μεσαιωνικό ρόπαλο ενώ το άλλο χέρι ακουμπά αποφασιστικά στο αριστερό γόνατό της. Ο παραδοσιακός ρόλος γυναίκα – μαγείρισσα μεταμορφώνεται σε γυναίκα - πολεμίστρια. Θυμίζω ότι στον Ακάθιστο Ύμνο η Παναγία είναι η υπέρμαχος στρατηγός. 

Πάμπλο Νερούδα: Ωδή στην αγκινάρα
Το 1954 ο μεγάλος Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα δημοσίευσε τη συλλογή Odas elementales (Ωδές των Στοιχείων). Στην συλλογή περιλαμβάνεται η «Ωδή στην Αγκινάρα». Η απόδοση στα ελληνικά είναι δική μου. 

Η αγκινάρα,
Με την τρυφερή καρδιά,
Ντυμένη σαν πολεμίστρια.
Στέκεται προσοχή, έφτιαξε
Ένα μικρό κράνος
Κάτω από τα φύλλα της
(Τα άλλα λαχανικά στο μποστάνι παίζουν αλλά η σοβαρή αγκινάρα παραμένει σοβαρή, μέχρι να έρθει η ώρα που η Μαρία μαζεύει όλα τα λαχανικά, μαζί και την αγκινάρα σε ένα καλάθι, και βάζει την αγκινάρα να βράσει στην κατσαρόλα.)
Έτσι τελειώνει
Εν ειρήνη,
Η καριέρα του ένοπλου λαχανικού
Που λέγεται αγκινάρα.
Και τώρα
Φύλλο φύλλο
Μαδάμε το σώμα της
Και μασουλάμε την
Γαλήνια αλοιφή
Της πράσινης καρδιάς της
Το μάδημα της αγκινάρας φύλλο το φύλλο θα το ξαναβρούμε μπροστά μας στην επόμενη στάση.

Η παιδική ανάμνηση του Ζίγκμουντ Φρόυντ
Στο έργο του «Η ερμηνεία των ονείρων» ο Φρόυντ αναφέρει (Κεφάλαιο V.A) μια παιδική ανάμνηση. Η απόδοση στα ελληνικά είναι δική μου.
«Ακολούθησε, χωρίς να ξέρω πως, μια ανάμνηση από την πολύ πρώιμη παιδική μου νεότητα. Μια φορά είχα πείσει τον πατέρα μου να μου δώσει ένα βιβλίο με έγχρωμες εικόνες (ένα ταξιδιωτικό χρονικό στην Περσία) προκειμένου η μεγαλύτερη αδελφή μου και εγώ να το καταστρέψουμε. Κάτι που εκπαιδευτικά δεν μπορώ να δικαιολογήσω. Ήμουν πέντε ετών εκείνη την εποχή και η αδελφή μου περίπου τριών και η εικόνα των δυο μας να σκίζουμε ευτυχισμένοι το βιβλίο σελίδα – σελίδα (σαν αγκινάρα) ήταν ίσως η μόνη ευχάριστη ανάμνηση που κράτησα από εκείνη την περίοδο της ζωής μου.»
Οι αγκινάρες ήταν από τις αγαπημένες τροφές του Φρόυντ.

Τζιόρτζιο ντε Κίρικο   
Ένα από τα ωραιότερα έργα της μεταφυσικής περιόδου του μεγάλου Ιταλού ζωγράφου είναι η «Κατάκτηση του Φιλοσόφου», που ανήκει στην συλλογή του Ινστιτούτου Τέχνης στο Σικάγο. Οι δύο αγκινάρες στη βάση του πίνακα προβάλουν σαν κεντρικά στοιχεία της σύνθεσης.

Οι αγκινάρες κάνουν την παρουσία τους και σε ένα ακόμη έργο της ίδιας περιόδου, τη «Μελαγχολία ενός απογεύματος», που ανήκει στην συλλογή του Κέντρου Πομπιντού στο Παρίσι. Διακρίνω έντονη αμφισημία στην παρουσία της αγκινάρας και στους δύο πίνακες, που συμβαδίζει με το μυστηριακό χαρακτήρα της σύνθεσης. Είναι το καλό και το κακό μαζί. Στο «Υπεράνω του καλού και του κακού» ο Νίτσε έγραφε (η απόδοση στα ελληνικά είναι δική μου): Αυτό που μια εποχή βιώνει σαν κακό, είναι συνήθως ένας άκαιρος αντίλαλος εκείνου που παλιά είχε βιωθεί σαν καλό – ο αταβισμός ενός αρχαίου ιδεατού.

*Ο Νίκος Μορόπουλος είναι ο δημιουργός του blog ΕΥΩΧΙΑ