Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Μετά τον Παπαδιαμάντη, σειρά σήμερα έχει ο Γάλλος φιλόσοφος Ρολάν Μπαρτ, ένας από του μεγαλύτερους διανοητές της εποχής μας, που γεννήθηκε το 1915 και απέθανε το 1980.

Η πηγή του σημερινού άρθρου είναι το κεφάλαιο με τίτλο «Toward a Psychosociology of Contemporary Food Consumption» από το βιβλίο «Food and Culture», σε επιμέλεια Carole Counihan και Penny Van Esterik, σελ. 28-35. New York, New York 2008. Η απόδοση από το αγγλικό κείμενο είναι δική μου.

… το προϊόν όπως αγοράζεται – και βιώνεται – από τον καταναλωτή δεν είναι το πραγματικό προϊόν.

… ο καταναλωτής δίνει διάφορα χαρακτηριστικά σε προϊόντα που από τεχνική πλευρά είναι τόσο όμοια που συχνά και οι ίδιοι οι παρασκευαστές τους δεν μπορούν να βρουν κάποια διαφορά.

Αυτό αναδεικνύει την διευρυνόμενη  αντίληψη περί της τροφής. Τι είναι τροφή;

Τροφή δεν είναι μόνο μια συλλογή από προϊόντα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για στατιστικές ή διαιτητικές μελέτες.

Είναι επίσης, την ίδια στιγμή, ένα σύστημα επικοινωνίας, ένα σώμα από εικόνες, ένα πρωτόκολλο χρήσεων, περιστάσεων και συμπεριφορών.

Αν όμως το φαγητό είναι ένα σύστημα, ποια είναι τα μέρη που το συνθέτουν;

Ας πάρουμε για παράδειγμα την μετάβαση από το κανονικό ψωμί στο ψωμί για καναπεδάκια (pain de mie). Το πρώτο υποδηλώνει την  καθημερινότητα, ενώ το δεύτερο ένα πάρτι.

Παρομοίως, η αλλαγή προτίμησης από το άσπρο στο μαύρο ψωμί αντιστοιχεί σε κοινωνικούς όρους σε μία βελτίωση, αφού το μαύρο ψωμί θεωρείται καλύτερο από το άσπρο.

Αν η τροφή είναι ένα σύστημα, το «πνεύμα» του θα πρέπει να εκφράζεται μέσα από  σύνθετες έννοιες και παραστάσεις.

Δίνω δύο παραδείγματα,  το πρώτο από την αρχαία Ελλάδα, όπου η ζουμερότητα, η λάμψη, η υδαρότητα, αποδιδόταν με την λέξη «γάνος». Τυπικές εφαρμογές της λέξης στο μέλι και το κρασί.

Το δεύτερο παράδειγμα έρχεται από την Αμερική και την λέξη «τραγανό». Οι πολλαπλές χρήσεις της λέξης, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η λέξη ξεπερνάει τις καθαυτό φυσικές ιδιότητες της τροφής και αποκτά σχεδόν μαγικές διστάσεις.

Η τροφή σήμερα στην Γαλλία έχει την τάση να μετασχηματισθεί σε «κατάσταση».

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον καφέ. Ενώ ξέρουμε τον καφέ σαν τονωτικό, σήμερα οι διαφημίσεις τον παρουσιάζουν σαν κάτι που ταιριάζει με την χαλάρωση, με ένα διάλειμμα. Εκείνο που συμβαίνει είναι ότι περνάμε από τον καφέ σαν ουσία στον καφέ σαν περίσταση.

Μπορούμε να πούμε ότι η «πολυσημία» του φαγητού προσδιορίζει το μοντέρνο. Στο παρελθόν, το φαγητό ερχότανε στο επίκεντρο μιας εκδήλωσης μόνο στις γιορτές. Σήμερα όμως κάθε δραστηριότητα μπορεί να συνδεθεί με την τροφή.

Ο Κλαύδιος Μενεγκίν έγραψε καθώς η Μπριζίτ χτένιζε τα μαλλιά της καθιστή (Μάρτιος 1980).

Ο Νίκος Μορόπουλος είναι ο δημιουργός του ελληνοαγγλικού blog  Panathinaeos