Χαιρέτα μου τον πλάτανο
Ο βασιλιάς του ελληνικού φυτικού βασιλείου φαίνεται πως εκθρονίζεται εξαιτίας ενός καταστροφικού μύκητα που πλήττει εδώ και αρκετούς μήνες τους πλατάνους στις περιοχές της Πελοποννήσου, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία. Η νόσος που προκαλεί ονομάζεται μεταχρωματικό έλκος και έχει ήδη εξολοθρεύσει δεκάδες χιλιάδες αιωνόβιων δέντρων σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα.
Ταυτότητα νόσου:
Ο εν λόγω μύκητας ονομάζεται κερατοκύστις (Ceratocystis platani). Η ασθένεια, την οποία προξενεί, εκδηλώνεται συνήθως κατά τους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού. Ένα από τα προφανή συμπτώματά της είναι η εμφάνιση μικρών φύλλων στην κορυφή του δέντρου σε μέγεθος και όψη ζουμπουλιού, που αντικαθιστούν τα υγιή φύλλα του και διαχέονται σε όλο το μέγεθός του.
Σταδιακά το δέντρο νεκρώνεται, χάνει το αρχικό φύλλωμά του ενώ ο κορμός αναδίδει μία έντονη μυρωδιά, που θυμίζει εκείνη της μπανάνας. Παράλληλα αρχίζει να εμφανίζει κόκκινες και μπλε λωρίδες. Ο μύκητας μεταδίδεται από τα εργαλεία κοπής των δέντρων και τα πριονίδια ενώ μπορεί να εξαπλωθεί αθρόα και μέσω του νερού σε δέντρα που βρίσκονται στις όχθες ποταμών, προσβάλλοντας το ριζικό τους σύστημα ¹.
Ο υπεύθυνος για την καταστροφή των δέντρων μύκητας, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Δασών Ιωαννίνων, φαίνεται να «ταξιδεύει» στις περιοχές της Ελλάδας εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Η εξάπλωση του ξεκίνησε από την Πύλο της Μεσσηνίας εν έτει 2003 και πιθανότερη εκδοχή είναι η εισαγωγή επιμολυσμένης ξυλείας από την Ιταλία ή τη Γαλλία, χώρες που είχε παρατηρηθεί παλαιότερα η ίδια επιδημία.
Από εκεί ο μύκητας μεταφέρθηκε στην Ήπειρο μέσω εργολάβων που εν αγνοία τους δούλευαν σε προσβεβλημένες περιοχές. Η ασθένεια πρωτοεκδηλώθηκε το 2007 στην Ντόλιανη Ιωαννίνων, όπου όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, χρησιμοποιήθηκαν μολυσμένα μηχανήματα για την κατασκευή μίας κατασκήνωσης δίπλα στον ποταμό Καλαμά. Τα μηχανήματα δεν απολυμάνθηκαν πριν ξαναχρησιμοποιηθούν με αποτέλεσμα, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δασικών και Μεσογειακών Οικοσυστημάτων (Ι.Δ.Μ.Ο.), να διασπείρουν τον μύκητα σε όλα τα πλατάνια του ποταμού και σε ακτίνα δεκάδων χιλιομέτρων.
Το δασαρχείο της περιοχής εντόπισε τότε κάποια από τα δέντρα που είχαν εμφανώς προσβληθεί από τον ιό και ενημέρωσε τις αρμόδιες αρχές. Ο αρχικός τους αριθμός δεν ξεπερνούσε τα εκατό· ωστόσο όλα έπρεπε να κοπούν από ρίζας και να καούν άμεσα, αφού μόνο η καταστροφή των μολυσμένων δέντρων μπορεί να καθυστερήσει την εξάπλωση της νόσου. Όμως η καθυστέρηση των αρχών οδήγησε σε μόλυνση περισσότερων των 1.000 πλατάνων. Ακολούθως μέσω των υδάτων του ποταμού Καλαμά η μόλυνση προχώρησε και στον γειτονικό νομό Θεσπρωτίας ενώ οι πρώτοι νεκροί από τον μύκητα πλάτανοι σημειώθηκαν πριν λίγους μήνες και στη Θεσσαλία, σε Τρίκαλα και Καρδίτσα.
Μοναδική λύση για έλεγχο της μόλυνσης παραμένει σύμφωνα με το Ι.Δ.Μ.Ο. η «καραντίνα» των δέντρων, η απομόνωση δηλαδή των νοσούντων πλατανιών και η ταυτόχρονη παύση των εργασιών σε αυτά. Αν αυτό δε συμβεί άμεσα, το μακροβιότερο δέντρο της ελληνικής χλωρίδας υπολογίζεται να εκλείψει από πολλές περιοχές της Ελλάδας ακόμα και μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο εξαιτίας της έλλειψης ειδικών, καθώς τα κατά τόπους δασαρχεία στερούνται φυτοπαθολόγων και έτσι αδυνατούν να αντιμετωπίσουν δραστικά την εξάπλωση της νόσου. Έχουν αποσταλεί σχετικές εγκύκλιοι και οι αρχές απευθύνουν έκκληση προς τους πολίτες που εντοπίζουν ξερά πλατάνια, να ενημερώνουν το δασαρχείο της εκάστοτε περιοχής. Το πλέον ανησυχητικό στοιχείο είναι η ταχύτητα εξάπλωσης του μύκητα, που αγγίζει τα 5,5 χιλιόμετρα τον χρόνο. Τούτων δοθέντων και καθώς η μόλυνση δεν είναι ελεγχόμενη, η κινητοποίηση των αρμόδιων υπηρεσιών αλλά και η σχετική ευαισθητοποίηση των πολιτών κρίνονται απαραίτητες.
Ευχαριστούμε το φυτώριο Αμαδρυάς (Εθνικής Αντιστάσεως 46, Παλλήνη) για την ενημέρωση γύρω από τον μύκητα. Για αναλυτικότερες πληροφορίες σχετικά με το μεταχρωματικό έλκος δείτε το σχετικό φύλλο της Ελληνικής Φυτοπαθολογικής Εταιρείας ¹.