Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Το μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται από βροχή τους χειμωνιάτικους μήνες και ξηρασία τους καλοκαιρινούς. Για να έχουμε έναν όμορφο, φυσικό και λειτουργικό μεσογειακό κήπο πρέπει κατ’ αρχήν να σεβαστούμε αυτό το χρονοδιάγραμμα της φύσης και να μη προσπαθούμε να το παραβιάσουμε σπαταλώντας νερό σε φυτά που είναι καταδικασμένα, αν όχι να ξεραθούν, πάντως να μην ευτυχήσουν. Ο απλούστερος τρόπος να το πετύχουμε αυτό είναι να χρησιμοποιούμε φυτά μεσογειακά, γενετικά προγραμματισμένα να αποθηκεύουν δυνάμεις με το νερό του χειμώνα που θα τους επιτρέψουν να επιζήσουν χωρίς νερό το καλοκαίρι.

Αν μείνουμε πιστοί σ’ αυτόν τον ορισμό, τα κατ’ εξοχήν μεσογειακά φυτά είναι οι βολβοί και χρησιμοποιώ τον όρο με την ευρύτερη σημασία που περιλαμβάνει ριζώματα, πατάτες, και όλα τα βοτανικά μέσα υπόγειας αποθήκευσης. Τους μήνες της ξηρασίας κοιμούνται άφαντοι κάτω από το χώμα και με τα πρωτοβρόχια και το ξύπνημα της γης αρχίζουν να εμφανίζουν τα άνθη τους, φρέσκα, όμορφα, ζωντανά, σε διαδοχικά κύματα χρώματος που αρχίζουν τον Οκτώβρη και τελειώνουν τον Μάιο.

Ο κήπος μου έχει πολλές περιοχές που δεν ποτίζονται το καλοκαίρι, φυτεμένες με μεσογειακούς θάμνους κυρίως, που το καλοκαίρι διατηρούν ζωντανή τη φυλλωσιά τους σε διάφορους τόνους του πράσινου και του γκριζοπράσινου. Τις υπόλοιπες εποχές γεμίζουν και αγριολούλουδα και φρέσκο χόρτο. Σ’ αυτές της περιοχές και τις τελείως άγριες περιοχές του κτήματος «πειραματίζομαι» με βολβούς από άλλα μέρη της Ελλάδας και από άλλα μέρη με μεσογειακό κλίμα, με την προοπτική να ριζώσουν, να απλώσουν και να γίνουν μέρος του φυσικού τοπίου.

Έχω ξαναγράψει για την αγγλική έκφραση naturalisation που αναφέρεται σε φυτά αγορασμένα, ήμερα,  που φυτεύουμε στον κήπο μας με την ελπίδα ότι θα προσαρμοστούν στις συνθήκες της «αιχμαλωσίας» τους και θα αρχίσουν να προκόβουν και να πολλαπλασιάζονται χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα. Είναι μια μέθοδος πολύ κοινή έξω, παρόλο που οι φανατικοί της διατήρησης της ιθαγενούς χλωρίδας είναι πολύ εναντίον. Κι εγώ είμαι υπέρ της τοπικής ιθαγενούς χλωρίδας, απλώς δεν είμαι φανατική, γιατί πιστεύω ότι αν οι προγονοί μας ήσαν φανατικοί δεν θα είχαμε σήμερα γιασεμιά, ας πούμε, και πολλά άλλα «τυπικά ελληνικά» λουλούδια· για να μην αρχίσω να αραδιάζω λαχανικά όπως οι πατάτες, οι ντομάτες και οι πιπεριές.

Τα πειράματά μου δεν πετυχαίνουν πάντα. Όταν δεν πετύχουν τα φυτά εξαφανίζονται και ξεχνιούνται... δεν κάνω καμιά προσπάθεια να τα συντηρήσω. Τα υπόλοιπα είναι πια ανεξάρτητα - κάνουν ότι θέλουν, πάνε όπου θέλουν, ξεπετάγονται εκεί που δεν τα περιμένεις, καμιά φορά δύο και τρία χρόνια μετά το αρχικό φύτεμα, όταν τα έχεις πια ξεγράψει. Βέβαια όλο αυτό δεν γίνεται στα κουτουρού. Διαλέγω βολβούς που ξέρω ότι αγαπούν τις συνθήκες μας και που είναι «είδους» όχι τεχνητά υβρίδια, τους φυτεύω στο σωστό βάθος, στο σωστό μέρος (ήλιο, ίσκιο, ημίσκια) με καλή αποστράγγιση, τη σωστή εποχή (φθινόπωρο).

Οι πιο πολλοί ανθίζουν την άνοιξη και θα σας παρουσιάσω μερικούς. Θα σας προειδοποιήσω όμως ότι τα περισσότερα λουλούδια είναι σε τόνους του μπλε. Κι όμως, φύτεψα διάφορα χρώματα, σας ορκίζομαι! Για κάποιον λόγο, αυτά που ευτύχησαν και πρόκοψαν είναι ως επί το πλείστον, γαλάζια. (Δεν λέω ότι αυτό με δυσαρεστεί... τρελαίνομαι για μπλε λουλούδια!)

Τον Φεβρουάριο ανθίζει μια πολύ ενδιαφέρουσα ίρις νάνα. Λέγεται Iris reticulata και κατάγεται από την Περσία. Μ’ αυτήν έκανα το λάθος και φύτεψα τους βολβούς σε μια περιοχή με γκρίζο χαλίκι και τον πρώτο χρόνο που φύτρωσαν παραλίγο να μην το πάρω χαμπάρι - τα λουλούδια ήταν πολύ πιο χαμηλά απ' ό,τι περίμενα (5-6 πόντους σύνολο) και το υπέροχο γκριζογάλανο χρώμα τους σχεδόν δεν ξεχώριζε από το χαλίκι. Αυτό φαίνεται και στην φωτογραφία. Αναγκάστηκα να τους μεταφέρω το καλοκαίρι και φέτος δεν άνθισαν - ακόμα ελπίζω.

Επίσης τον Φεβρουάριο ανθίζουν, λίγο μετά τις ντόπιες, οι δύο ανεμώνες που έχω εισάγει. Η μία είναι η εύρωστη και μεγαλόσωμη Anemone de Caen, που πυκνώνει και απλώνεται κάθε χρόνο.

Η άλλη είναι η Anemona blanda, πιο μικρή, με λεπτότερα και περισσότερα πέταλα από άλλες ανεμώνες και με κίτρινο κέντρο αντί για μαύρο. Υπερίσχυσαν οι γαλάζιες ενώ φύτεψα ποικιλία και των δύο.

Το Tristagma uniflorum κατάγεται από τη μεσογειακή ζώνη της Αργεντινής, έχει 3-4 πόντους ύψος και σχηματίζει ένα πυκνό γαλάζιο χαλί τον Μάρτιο.

Τον Μάρτιο επίσης ανθίζουν οι δύο άγριες τουλίπες που επέζησαν. Η Tulipa saxatilis, από τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, προκόβει και πολλαπλασιάζεται.

Η Tulipa turkestanica από την Κεντρική Ασία αντέχει μεν, αλλά μοιάζει λιγότερο διατεθειμένη να επικρατήσει και δεν είμαι βέβαιη ότι θα επιζήσει τελικά.

Το Leucojum vernum ή Λευκόϊον, βρίσκεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, από τα Βρετανικά νησιά μέχρι την Μικρά Ασία. Θέλει προστασία από τον ήλιο. Τα δικά μου μοιάζουν εύρωστα αλλά σε τέσσερα χρόνια δεν έχουν απλώσει ούτε πολλαπλασιαστεί.

Αυτά που αναμφισβήτητα προσαρμόστηκαν είναι τα Muscari armeniacum... αυξάνονται και πληθύνονται και απλώνουν. Ανθίζουν όλο τον Μάρτιο μέχρι τώρα μέσα Απριλίου. Δεν είχα καμιά αμφιβολία ότι θα πετύχουν γιατί εδώ στο κτήμα βρίσκουμε άλλες 4 ποικιλίες άγρια «σταφυλάκια» των γενών Muscari και Bellevalia. Υποθέτω ότι σε λίγα χρόνια θα δούμε και διασταυρώσεις.

Συγγενές λουλούδι είναι και η Leopoldia comosa (νέα ονομασία του Muscari comosum) που είναι ενδημικό της ΝΑ Ευρώπης μέχρι την Περσία. Ανθίζει τελευταίο, στα μέσα Απριλίου, όταν τα άλλα σταφυλάκια κοντεύουν να ξεραθούν. Κι αυτό δεν μοιάζει να πολλαπλασιάζεται, οπότε επιφυλάσσομαι. Έχει ιδιαίτερη σημασία για μένα να πετύχει και να αρχίσει να διασταυρώνεται με τα άγρια του κτήματος που είναι πολύ λίγα. Ο λόγος: ο βολβός του είναι ο βρώσιμος βολβός της Σαρακοστής.

Μεγάλη επιτυχία έχουν επίσης οι διάφοροι νάρκισσοι που φύτεψα. Δεν είναι τα τεράστια ολλανδικά υβρίδια, αλλά μικρόσωμοι, ντελικάτοι και αρωματικοί, σε τόνους του κίτρινου και με αρκετούς λευκούς. Είχα υποθέσει ότι θα ανθίζουν τον χειμώνα μαζί με τους ντόπιους μονούς λευκούς αρωματικούς αλλά φέτος για τέταρτη χρονιά ανθίζουν μέσα Μαρτίου και πολλαπλασιάζονται.

Τώρα είναι στις δόξες τους και τα λουλούδια της Scilla hispanica, που μοιάζουν πολύ με τα αγγλικά Bluebells. Απλώνονται στο δασάκι και μοσχοβολάνε. Είναι της ίδιας οικογένειας με τον καλλιεργημένο Υάκινθο που ανθίζει τέτοια εποχή και το άρωμα τους είναι παρόμοιο.

Θα μου πείτε, δεν φοβάσαι μην παρααισθανθούν σαν στο σπίτι τους και αρχίσουν να φυτρώνουν και εκεί που δεν πρέπει; Να σας πω την αλήθεια νόμιζα ότι αν τα φυτεύω μόνο σε μέρη που ξεραίνονται το καλοκαίρι δεν θα υπάρξει τέτοιο πρόβλημα. (Εξάλλου είναι λίγα τα μέρη που δεν θέλω λουλούδια.) Δυστυχώς την πάτησα και μάλιστα με ένα λουλούδι που τελικά δεν μου αρέσει κιόλας.

Επειδή αγαπώ πολύ τις ντόπιες ντελικάτες αγριογλαδιόλες, τις Gladiolus illyricus, αποφάσισα να δοκιμάσω μια άλλη παραλλαγή την Gladiolus byzantinus από την νοτιοδυτική Ευρώπη που είχα δεί μόνο σε φωτογραφία... γουρούνι στο σακί, δηλαδή. Παράγγειλα καμιά εικοσαριά βολβούς πριν δεκαπέντε περίπου χρόνια, και τώρα το έχω μετανιώσει πικρά. Κατ’ αρχήν είναι θηρία πανύψηλα... φτάνουν το ενάμιση μέτρο, τελείως εκτός κλίμακας, και με ένα χρώμα ροζ φούξια φανταχτερό που βγάζει μάτι... Μου φυτρώνουν δε, πού νομίζετε, στα δάση και τους αγρούς; Όχι, προτιμούν την πολυτέλεια των παρτεριών που ποτίζονται και του λαχανόκηπου. Τα ξεριζώνω ανελέητα και τα καίω. Τον πρώτο καιρό τα χάριζα σε φίλους, αλλά όχι πια - δεν προλαβαίνω και τους λυπάμαι κιόλας μην πάθουν τα ίδια. Επισήμως τα έχω περιορίσει σε περιοχές στο φόντο του τοπίου ώστε το μέγεθος και το φανταχτερό τους χρώμα να μη με ενοχλούν.

Το φθινόπωρο, αν είμαστε καλά, θα φυτέψω μερικούς ακόμα βολβούς για αγρίεμα... με λουλούδια άσπρα, κίτρινα, μωβ, ροζ...