Γευστικές αναμνήσεις: το οικογενειακό μας χριστόψωμο

της Καλής Δοξιάδη 26 Δεκεμβρίου 2014 • Συνταγές • χριστόψωμο, Χριστούγεννα, ψωμί, Ανατολική Ρωμυλία

Για την Ανθούλα, το Φροσάκι και τον Αποστόλη μας.

Ο πατέρας μας γεννήθηκε στη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας, μια κωμόπολη με δύο τρίτα ελληνικού πληθυσμού, στις Βόρειες πλαγιές της Ροδόπης, 15 χιλιόμετρα από τη Φιλιππούπολη. Σήμερα λέγεται Ασένοβγκραντ. Από εκεί έφυγε μωρό και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου οι γονείς του έφτασαν πρόσφυγες το καλοκαίρι του 1914.

Εμείς μεγαλώσαμε με ιστορίες για την «πατρίδα», για το πανύψηλο βουνό με τα ζαρκάδια και για τις ανθισμένες φλαμουριές στους δρόμους της πόλης που μοσκοβολούσαν κάθε άνοιξη. Κι ο ίδιος ακουστά τα είχε αυτά... δεν τα είχε δει αλλά τα είχε ζήσει. Κάθε παραμονή Χριστουγέννων κάναμε όπως στην πατρίδα: κόβαμε το Χριστόψωμο, αφού λέγαμε την προσευχή και τρώγαμε τα εννιά φαγητά. Πριν αρχίσουμε να τρώμε τα μετρούσαμε όλοι μαζί. Ο αριθμός ήταν που είχε σημασία, τα φαγητά μπορούσαν να ποικίλουν από χρόνο σε χρόνο.

Εκ των υστέρων έμαθα ότι η πραγματική παράδοση στην Αν. Ρωμυλία ήταν τα εννιά νηστίσιμα φαγητά που έτρωγε η οικογένεια τα χαράματα, πριν ξεκινήσει μες το χιόνι για την εκκλησία. (Το γιορτινό φαγητό το έτρωγαν ανήμερα - ήταν χοιρινό στη γάστρα με λάχανο τουρσί και κόκκινο πιπέρι. Βορεινό πιάτο... αμφιβάλλω αν θα είχε πολλή πέραση στο αθηναϊκό σπίτι μας τις δεκαετίες του '50 και '60.) Εμείς την παραμονή τρώγαμε κάποιο κλασσικό ψητό με πατάτες του φούρνου, γαλόπουλο ή αρνάκι ή νουά μοσχαρίσιο της κατσαρόλας, και τα υπόλοιπα 7 συμπληρώνονταν με σούπα, λαχανικά, σαλάτα, ελιές, τυρί, κλπ.

Πάντως ήμασταν σίγουροι (τα παιδιά τουλάχιστον) ότι ακολουθούμε την παράδοση της πατρίδας. Το Χριστόψωμο, που έκοβε ο πατέρας και έδινε στον καθένα το κομμάτι του κατά σειρά ηλικίας, ήταν στρογγυλό, μύριζε γλυκάνισο και είχε απάνω έναν σταυρό από καρύδια. Την παραδοσιακή συνταγή δεν την βρήκα ποτέ. Επί χρόνια τώρα αυτοσχεδιάζω και έχω καταλήξει σ’ αυτήν που ακολουθεί.

Υλικά

5 ½ φλιτζάνια αλεύρι για όλες τις χρήσεις
¼ φλιτζάνι και μια κουταλιά καστανή ζάχαρη
2 φακελάκια μαγιά
1 φλιτζάνι χλιαρό νερό
1 ½ φλιτζάνι ελαιόλαδο
3 κουταλιές φρέσκο δεντρολίβανο ψιλοκομμένο
2 κουταλιές μαραθόσπορους χτυπημένους
2 κουταλιές σπόρους γλυκάνισου χτυπημένους
1 κουταλιά φροσκοαλεσμένο μαύρο πιπέρι
1 κουταλιά αλάτι
2 αυγά και 1 για επικάλυψη
σουσάμι, καρύδια καθαρισμένα και αμύγδαλα αποφλοιωμένα για διακόσμηση

Οδηγίες

Σε μια μεγάλη γαβάθα ανακατεύουμε 1 ½ φλιτζάνι αλεύρι, 1 κουταλιά καστανή ζάχαρη, τη μαγιά και το χλιαρό νερό και τα αφήνουμε για 15 λεπτά. Εν τω μεταξύ σ’ ένα κατσαρολάκι ζεσταίνουμε το λάδι σε πολύ χαμηλή φωτιά και προσθέτουμε το δεντρολίβανο, τον μαραθόσπορο, τον γλυκάνισο και το πιπέρι. Αφήνουμε στη φωτιά 10 λεπτά.

Στη μεγάλη γαβάθα προσθέτουμε το υπόλοιπο αλεύρι, το αλάτι, την υπόλοιπη ζάχαρη, τα αυγά και το λάδι με τα μπαχαρικά και ανακατεύουμε καλά. Ζυμώνουμε επί 5 λεπτά και αφήνουμε τη ζύμη να φουσκώσει σκεπασμένη για μισή ώρα. Την απλώνουμε σε λαδωμένο στρογγυλό ταψί 36 πόντων. Με πινέλο αλείφουμε ολόκληρη την επιφάνεια με το αυγό χτυπημένο με λίγο νερό και απλώνουμε το σουσάμι. Με τα καρύδια και τα αμύγδαλα σχηματίζουμε έναν σταυρό.

Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο 200 βαθμών επί 45 περίπου λεπτά.