Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Ταξιδεύοντας στον χρόνο τα μυστήρια αναβιώνουν κάθε χρονιά, έτσι ώστε να κλείνει ένας κύκλος και να ανοίγει ένας καινούργιος. Είναι η περίοδος που τελειώνουν οι γιορτές, τα «κοπή τη πίτα» και ανοίγει το τριώδιο για κάθε λογής μασκαράδες. Από Τελώνου και Φαρισαίου το περίφημο τριώδιο ανοίγει και ομολογώ πως είναι ίσως ο μοναδικός κύκλος ο οποίος δεν κλείνει ποτέ...

Οι Απόκριες σχεδόν πάντα ξεκινούν τον Φεβρουάριο. Ο μήνας πήρε τ' όνομά του από τον θεό των Ρωμαίων Φέβρουο (Februs), που ήταν ο θεός των νεκρών, και τη Φέβρουα (Februa), τη θεά που επόπτευε τους εξαγνισμούς. Έτσι, η λατρεία των νεκρών και οι εξαγνισμοί είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τις Απόκριες, μια και τα Σάββατα των εβδομάδων της χαράς και του ξεφαντώματος είναι αφιερωμένα στις ψυχές και, καθώς οι Απόκριες είναι η γέφυρα ανάμεσα στον χειμώνα και την άνοιξη, οι άνθρωποι θέλουν να εξευμενίσουν τη γη για να έχουν πλούσιες σοδειές.

Λατρεία των νεκρών, εξαγνισμός και επίκληση των δυνάμεων που γονιμοποιούν τη γη είναι το τρίπτυχο από το οποίο ξεκινούν αλλά και το οποίο υπηρετούν τα αποκριάτικα δρώμενα, που βέβαια έχουν παγανιστικό χαρακτήρα και εκφράζονται με σάτιρα και με σεξουαλική και ερωτική ελευθεριότητα. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι Naturalianon sunt trupia (τα φυσικά πράγματα δεν είναι αισχρά). Τα αποκριάτικα δρώμενα ανάγονται στις διονυσιακές τελετές, αλλά όπως έχουν υποστηρίξει ορισμένοι μελετητές (Nielsen, Dawkins) μάλλον πρέπει ν’ αναζητήσουμε τις ρίζες τους ακόμη πιο πίσω.

Από του Αγίου Αντωνίου (17 Ιανουαρίου) ξεκινούσαν οι γυναίκες τις «βεγγέρες», για να μπουν σιγά σιγά στο κλίμα της Αποκριάς. Μαζεύονταν σ’ ένα σπίτι, ξεχωριστό κάθε φορά, και άρχιζαν τη βραδιά με παιχνίδια. Κολοκυθιά, μπερλίνα, τυφλόμυγα, άλογο, παπαδιά. Συνέχιζαν με αινίγματα και άσεμνα λογοπαίγνια, χόρευαν και τραγουδούσαν σατιρικά τραγούδια, συνήθως με σεξουαλικά υπονοούμενα: «Τσοι Μεγάλες Αποκρές, κουζουλαίνονται κ’ οι γρες», αποφαίνονταν με μαντινάδες στην Κρήτη.

Τσικνοπέμπτη, πια, κανένας δεν κρατιέται: Ακόμα κι ο πιο φτωχός «θα τσικνίσει τη γωνιά του», καθώς η τσίκνα του κρέατος που ψήνεται πρέπει να μοσχοβολήσει στην ατμόσφαιρα «για το καλό». Ψήνουν όλοι μαζί σ’ ένα σπίτι ή καθένας χωριστά στο δικό του κι έπειτα, με τα ψητά στα ταψιά, μαζεύονται στον τόπο της διασκέδασης. Στο αποκορύφωμα του γλεντιού και της κρασοκατάνυξης, ξεκινούν ο χορός και το «άσεμνο» τραγούδι.

Οι μεταμφιέσεις ποικίλουν ανάλογα με την παράδοση, τη θρησκεία, την ιδιαιτερότητα του κάθε τόπου. Αγαπημένα θέματα η παρωδία του γάμου, η γριά προξενήτρα, η νουνά, ο νουνός, ο γιατρός, ο Δήμαρχος (επίκαιρο), ο Εβραίος, ο Αρβανίτης, ο απατεώνας, το εργοστάσιο που μπαίνεις γέρος και βγαίνεις νέος, η κηδεία του τσιγγούνη...

Το Τριώδιο διαρκεί τρεις εβδομάδες. Την πρώτη εβδομάδα αρχίζουν να σφάζουν τους χοίρους και ονομάζεται προφωνή, επειδή ο ντελάλης διαλαλούσε με φωνές την έλευση της Αποκριάς. «Όποιος δεν έχει θρεφτάρι ν’ αγοράσει». Η εβδομάδα λέγεται επίσης και απολυτή, γιατί «οι ψυχές των νεκρών απολύονται και βγαίνουν στον απάνω κόσμο».

Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται «Κρεατινή» ή «Ολόκριγια», επειδή καταναλώνεται σ’ όλη τη διάρκειά της κρέας, ακόμη και κατά την Τετάρτη και Παρασκευή. Η Τσικνοπέμπτη, η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας της Αποκριάς, είναι η κατεξοχήν ημέρα που κάνει αισθητή την έλευση του Τριωδίου. Η τρίτη εβδομάδα λέγεται «Τυρινή», επειδή το κύριο άρτυμα στα εδέσματα είναι το τυρί, λέγεται ακόμη και «Μακαρονού».

Οι μεγάλες φωτιές που ανάβουν σε πολλά μέρη της Ελλάδος κατά την τρίτη εβδομάδα της Αποκριάς έχουν να κάνουν με τους καθαρμούς και την πεποίθηση ότι η φωτιά καθαίρει αλλά και προφυλάσσει από τις ασθένειες που βρίσκονται σε έξαρση την άνοιξη.

Οι Απόκριες συνδέονται με τη λατρεία των νεκρών. Αλλά με τη λατρεία των νεκρών έχουν να κάνουν και διάφορες μαντευτικές τελετές που γίνονται κατά την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Ιδιαίτερα συνηθιζόταν η ονειρομαντεία με το μακαρόνι που έκλεβαν τα κορίτσια από το βραδινό φαγητό της τελευταία Κυριακής και το έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους, για να δουν στον ύπνο τους ποιον θα παντρευτούν.

Πολύ σημαντικό είναι ότι στα τραπέζια της Αποκριάς όλοι είναι ίσοι. Οι κοινωνικές διακρίσεις μηδενίζονται ίσως και από το φόβο της σάτιρας. Αυτοί που απειλούνται δεν μιλούν και προσπαθούν να δείξουν ότι διασκεδάζουν, ενώ εκείνοι που δεν τολμούν όλη τη χρονιά, ως μασκαρεμένοι, ξεσπαθώνουν σε λόγια και πράξεις.

Αναρωτιέμαι αν οι Απόκριες είναι πλέον μια περίοδος επικρατούσα και μόνιμη χωρίς να έρχεται η κάθαρση ποτέ. Αναμένουμε την κάθαρση, την συζητάμε, την θέλουμε αλλά βήμα προς αυτήν μάλλον δεν τολμάμε να κάνουμε.

Την κάθαρση ακούμε τα media και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης να διαλλαλούν και αυτό μας αρκεί. Φτάσαμε πλέον στο σημείο απλώς να περιμένουμε ημερολογιακά να παρέλθει ο χρόνος μέσα από τις εορτές του ημερολογίου, έτσι απλά παγκοσμιοποιημένα, πολιτισμένα. Χωρίς οργή, χωρίς ηρωισμούς, χωρίς ούτε μια στολή ήρωα που θα μας δώσει μια πραγματική ελπίδα να αναβιώσουμε σαν άνθρωποι. Να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο του sms, το άκουσμα της φωνής του φίλου από μακριά, να βγάλουμε τη μιζέρια και τη φτώχια από πάνω μας αρχικά με τη σκέψη ότι μπορούμε, ότι ο χρόνος δεν περνάει μόνο με την ψηφιακή αλλαγή των δευτερολέπτων, αλλά μας σημαδεύει και φεύγει. Δεν μας περιμένει, μετράει αντίστροφα.

Θα ήθελα οι φετινές Aπόκριες να είναι διαφορετικές, γεμάτες ευφάνταστες στολές και αναπαραστάσεις. Απαστράπτουσες και χαρούμενες, γεμάτες κέφι για ζωή. Να κοροϊδέψουμε τον θάνατο των ιδεών και των αξιών.

Να ντυθούμε υπερήρωες και να τα βάλουμε για τα καλά με το κακό και ό,τι αυτό πρεσβεύει. Να σκιάξουμε τις άσχημες μουτσούνες που κυριαρχούν, με την ορμή της αλήθειας των Αποκρεών. Να χορέψουμε όλοι μαζί στον σκοπό του «θέλω και παλεύω» και όχι σε ό,τι μας επιβάλλουν με το «πρέπει». Βαρέθηκα να βλέπω σούπερ-ήρωες με κολάν, υστερικούς μπεμπέδες και ανελέητα σεξουαλικές κορασίδες. Θέλω τους ήρωες να ντυθούν ελευθερωτές, όχι καλικάντζαροι και καραφάνταλα.

Θέλω εκείνους τους πρίγκιπες που έμπαιναν στη φωτιά για αυτό που ήθελαν πολύ, χωρίς να δίνουν προσταγές στα πρωτοπαλίκαρα. Εκείνους που ρίχνονταν μέσα στη μάχη και στον καυγά μεταμφιεσμένοι στον ίδιο τους τον εαυτό. Το τριώδιο ανοίγει και μαζί του η πρώτη μυγδαλιά ανθίζει, η ελπίδα είναι ακόμα ζωντανή.