Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Δεν είναι δα φρέσκια ανακάλυψη: Τα τελευταία χρόνια η Τήνος αποκαλύπτει σταθερά ό,τι κρύβει η άχαρη «βιτρίνα» του λιμανιού της. Πίσω από το προσκύνημα του Ευαγγελισμού και του Δεκαπενταύγουστου και το εμπορικό πρόσωπο της Χώρας, το νησί έχει μια γοητεία μοναδική, μοιρασμένη στα δεκάδες εξαιρετικά διατηρημένα χωριά του, στους δρόμους που φιδογυρίζουν στις πλαγιές, τις πεζούλες, τα μαντριά και τους περιστερώνες, στα μονοπάτια που ακολουθούν αρχαίους δρόμους σε τοπία μοναδικής ομορφιάς.

Μα και η γεύση της Τήνου ονομαστή, όλα όσα σχηματίζουν τη γαστρονομική της ταυτότητα: η λούζα, τα αγκιναράκια και οι αγκιναρόπιτες, οι φρουτάλιες με τα έξοχα ντόπια λουκάνικα, τα αγριόχορτα και τα τσιμπητά τυροπιτάκια, τα παστέλια στα λεμονόφυλλα, το Βολάκι και το Πέτρωμα και ο βασιλιάς των τηνιακών τυριών, το καρίκι, το μπλε τυρί της Τήνου, που ωριμάζει μέσα σε κούφια κολοκύθα.

Αυτά τα γευστικά μονοπάτια «ανοίγει» χρόνο με τον χρόνο η μεγάλη γιορτή της τηνιακής γαστρονομίας, τα Tinos Food Paths, που φέτος στήθηκε για τρίτη χρονιά και κράτησε μια ολόκληρη εβδομάδα, από τις 8 έως τις 15 Μαΐου. Και είχαμε την τιμή να είμαστε εκεί, να δούμε πολλές από τις δράσεις, να μπούμε στα σπίτια, τα κατώγια και τις αυλές των Τηνιακών. Νέοι επιχειρηματίες, οινοποιοί, αλλαντοποιοί, τυροκόμοι, εστιάτορες, σεφ και νοικοκυρές συνέβαλαν στις δράσεις με περίσσιο κέφι, έμπνευση και την πεμπτουσία της φιλοξενίας.

Η εμπειρία μας ξεκίνησε το μεσημέρι της Τετάρτης με ζύμωμα: στην παλιά ψαραγορά της Χώρας, εκεί όπου είχε στηθεί το στρατηγείο των Tinos Food Paths, τα παιδιά έπλασαν το δικό τους ψωμί, υπό τις οδηγίες της μαγείρισσας και blogger Αντζελίνας Καλογεροπούλου.

Και όχι μόνο! Πήγαν ως τον συνεταιρισμό να αγοράσουν τυριά για την ομελέτα τους, διάλεξαν ζουμερές ντομάτες και αγγούρια από τα καφάσια, τα ψώνια της ημέρας κοντολογίς, ετοίμασαν το γεύμα τους με τα χέρια τους. Μάθημα από τα λίγα!

Την επομένη ακολούθησαν τα... ταχύρυθμα μαθήματα λούζας στον Τριπόταμο, περίπου 5 χιλιόμετρα από τη Xώρα, στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού, που έχει να λειτουργήσει πάνω από 25 χρόνια. Χάρη στους ακούραστους εθελοντές αίθουσες και προαύλιο καθαρίστηκαν και στήθηκε μια ζηλευτή τάξη: θρανία και καρεκλάκια σε παράταξη στην αυλή του σχολείου και εμείς ως μαθητούδια να ακούμε τα ωραία και ενδιαφέροντα από τους γνωρίζοντες.

Πώς φτιάχνει τούτη τη ντελικατέτσα, τη λούζα, η Μύκονος, τι διαφορετικό κάνει στην ετοιμασία της η Τήνος; Η Άνδρος και η Σύρος τι κόλπα έχουν; Για την Άνδρο μίλησαν η ψυχή του ανδριώτικου «Στου Ζοζέφ» Κατερίνα Ρεμούνδου και ο σεφ Δημήτρης Γιγίνης, για τη Μύκονο ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και ιδρυτής της Λέσχης Γαστρονομίας Μυκόνου Δημήτρης Ρουσουνέλος, για τη Σύρο η έμπειρη μαγείρισσα Μάρω Διακάτου, για τη Σαντορίνη ο ιδιοκτήτης του περιώνυμου εστιατορίου «Σελήνη»  Γιώργος Χατζηγιαννάκης, για την Τήνο η ερευνήτρια της κυκλαδίτικης μαγειρικής και εξαιρετική μαγείρισσα Νικολέτα Δελατόλλα Φωσκόλου και ο Κώστας Αλβέρτης.

Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Νανά Δαρειώτη έκανε τις κατατοπιστικές εξηγήσεις για τα γαστρονομικά δάνεια και αντιδάνεια της λούζας με αρχή την ομηρική εποχή, για να φτάσει στη βενετσιάνικη lonza, το νούμπουλο της Κέρκυρας, το απάκι της Κρήτης και τη λούντζα Κύπρου. Και πάνω που αναρωτιέσαι τι γεύση έχει η καθεμιά τους, να σου μας οδηγούν στα κατώγια που είχαν στηθεί για να τις γευτούμε με ρακί και κρασί.

Αφού καλοφάγαμε, ο Γρηγόρης Χέλμης του βολιώτικου ΜεΖεν έμπλεξε ταιριαστά τη λούζα με καραμελωμένα κρεμμύδια, υπό το φως της λάμπας, ανάμεσα σε κελάρια, πυθάρια, βαρέλια με κρασί σε ένα καλοδιατηρημένο σπίτι του Τριποτάμου, με σχεδόν ζαλιστικές ευωδιές να βγαίνουν από την κατσαρόλα του. Και μετά γλέντι, μουσική, τραγούδια, γέλια και κεράσματα με πρωταγωνίστρια τη λούζα - ήταν η ημέρα της άλλωστε!

Παρασκευή πρωί αναλαμβάνουν δράση η αεικίνητη Γιάννα Μπαλαφούτη της Πυλιακής Γης, η bostanista Γεωργία Κουτσούκου και η πάντα γελαστή Ελένη Σαβιολάκη, που έπλασαν κουλουράκια με σχεδόν... εκατό χεράκια στο χωριό Μέση, στον ξενώνα Tutti Blu Living Space, όπου οι μπόμπιρες από τον παιδικό σταθμό «της Ειρήνης» ήρθαν έτοιμοι να ζυμώσουν.

Τι χαρές, τι γέλια! Λίγο πριν τα ταψιά με τα πορτοκαλένια κουλούρια φύγουν για τον φούρνο, ο τρανός μάγειρος του Τζανείου Ιάκωβος Απέργης είχε τη φαεινή ιδέα να αρχίσει τον αλευροπόλεμο. Το τι ακολούθησε δεν περιγράφεται!

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στον Δημοτικό Παιδικό Σταθμό της Χώρας, μελετητές, λαογράφοι και ιστορικοί μίλησαν για τον διατροφικό πολιτισμό της Τήνου και στάθηκαν, προς μεγάλη μας ευχαρίστηση, στα τηγανιτζίδικα. Το έθιμο κράτησε για τα καλά έως και τη δεκαετία του 1960 και αφορούσε τις ημέρες γύρω από την 25η Μαρτίου και το πανηγύρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, περίοδο που έφταναν στο νησί εκατοντάδες επισκέπτες. Οι λιγοστές ταβέρνες και τα καφενεία δεν μπορούσαν να τους ταΐσουν όλους, οπότε λύση έδωσαν τα τηγανιτζίδικα. Όλα τα μαγαζιά στον κεντρικό δρόμο προς την Παναγιά γίνονταν ταβέρνες εκ του προχείρου - κάτι σαν καντίνες φανταστείτε. Πατάτες τηγανητές, ψαράκια τηγανητά και κεφτέδες, όλα μέσα σε ένα χάρτινο χωνί από λαδόκολλα ή χασαπόχαρτο και κέρασμα στο χέρι. Κι έτσι όλοι οι επισκέπτες χόρταιναν.

Με την ίδια φροντίδα μας κέρασαν και τα παιδάκια του σταθμού, που, αφού παρέλασαν με τα τηγάνια και τα μαγειρικά τους σκουφιά -χάρμα οφθαλμών!-, κανόνισαν να πάρουμε όλοι και δεύτερο χωνί, με ψωμί, πατάτες, μπακαλιάρο ή κεφτέδες. Τρύπωσα στην κουζίνα να δω την ετοιμασία, οι μαγείρισσες τηγάνιζαν επί τέσσερις ώρες για να δοκιμάσουμε όλοι. Πάντα άξιες, πάντα με τέτοια κέφια!

Σάββατο απόγευμα στον Κουμάρο, φτάσαμε πάνω στην ώρα του απογευματινού καφέ. Εδώ το μέγα ζήτημα δεν είναι ο καφές καθαυτός αλλά τα κεράσματα, δικοί μας άνθρωποι, δηλαδή. Μπεζέδες, πάστα φλόρα, λουκουμάδες, εκείνα τα ντελικάτα παστέλια πάνω σε λεμονόφυλλα. Και λίγο αργότερα μια κατατοπιστική συζήτηση για την παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία στο θεατράκι του χωριού.

Μα η κορυφαία, κατ' εμέ, στιγμή τούτης της γιορτής ήρθε το πρωί της Κυριακής, λίγο πριν την αναχώρηση. Μια εκδήλωση που οργάνωσαν οι δασκάλες του Δημοτικού Παιδικού Σταθμού και οι γυναίκες της Σχολής Υφαντικής στη Χώρα. Μια αναπαράσταση του κόπου, της δουλειάς που χρειάζεται για να βγει το υφαντό, να πλάσουν το τυράκι της Τήνου, να «κεντήσουν» τα τσιμπητά τους, να καθαρίσουν τις αγκινάρες με μαεστρία και σύστημα. Σαν μονόπρακτα θεατρικά, αναπαραστάσεις όσων φτιάχνουν τα χέρια των νησιωτών καθημερινά, ξετυλίχτηκαν μπροστά στα μάτια μας σε κλίμα μυσταγωγικό. Χωρίς λόγια και εξηγήσεις, μόνο κινήσεις και ενδιάμεσα το αγκομαχητό του αργαλειού, ήχος ανατριχιαστικός. Τόσο μελετημένα όλα!

Τα κινητά τηλέφωνα έμειναν στο πανέρι πριν μπούμε στην αίθουσα του υφαντουργείου, «θέλουμε τις αισθήσεις σας, όχι φωτογραφίες», μας είπαν στο κατώφλι της και όλοι υπακούσαμε. Και μας χάρισαν ένα ποτήρι νερό και αλάτι, ένα κομμάτι τυρί, ένα τσιμπητό, λίγα ρεβίθια και ένα φύλλο αγκινάρας: την ψυχή των Tinos Food Paths τυλιγμένη σε ένα κομμάτι υφαντό.

Πέρα από τα γαστρονομικά, το βράδυ της Παρασκευής πήγανε σύσσωμοι στην πρεμιέρα της παράστασης «Πόσο Ατάλαντοι!» της θεατρικής ομάδας του νησιού. Γέλιο αβίαστο, σπαρταριστό από μία «προσφιλή ομάδα τρελών», όπως εύστοχα έγραψε ο Δημήτρης Ρουσουνέλος, που σχολίασε πρώτος των πρώτων στο blog του την ξεχωριστή παράσταση.

Και πόσα ακόμα είδαμε που σίγουρα ξεχνάω... Αυτή, λοιπόν, την Τήνο συστήνει εδώ και τρία χρόνια το Tinos Food Paths, επιμελώς ατημέλητα, σχεδόν ποιητικά. Εθελοντές και επαγγελματίες μπήκαν στις κουζίνες, έψαξαν τα κιτάπια, μας άνοιξαν τα σπίτια τους, έβαλαν το πάθος τους για τη μαγειρική και την αγάπη τους για το νησί και έστησαν ένα γαστρονομικό φεστιβάλ σαν ταχύρυθμο μάθημα. Τόσο πυκνό και περιεκτικό, που να μην ξέρεις αν πρέπει να κρατάς σημειώσεις και να φωτογραφίζεις ακατάπαυστα ή να κάτσεις σιωπηλός, απλώς να ακούς και να παρατηρείς. Το μόνο βέβαιο, είναι πως πρέπει να επιστρέψεις στην Τήνο!

Υ.Γ.: Το πιο μεγάλο, ζεστό μας ευχαριστώ στους πανταχού παρόντες εθελοντές. Τον Αγαπητό, τον Αντώνη, τη Γιώτα, την Αντριάνα, τη Χρυσούλα, την Ευγενία...

Γρήγορη αντάμωση!