Όλα για τις λεβάντες, αρωματικές και μη
Ένα απ' τα παράπονα που ακούω πιο συχνά από τότε που ασχολούμαι με κήπους είναι για τη λεβάντα: «Η λεβάντα μου δεν έχει τη σωστή μυρωδιά» μου λένε φίλοι και γνωστοί και συνήθως έχουν δίκιο.
Η λεβάντα τους δεν έχει τη «σωστή» μυρωδιά, αυτήν που περιμένουν, και αυτό επειδή δεν είναι η σωστή λεβάντα.
Τα λεγόμενα «φυτώρια», που δεν είναι φυτώρια αλλά κέντρα μεταπώλησης φυτών, πουλάνε «Λεβάντες» αδιάκριτα ποικιλίας και, πολύ συχνά, τα φυτά αυτά με την αργυρή φυλλωσιά και τα γνωστά μοβ λουλούδια με τους μακριούς μίσχους, που αγοράζετε και φυτεύετε στον κήπο σας, σας απογοητεύουν. Δεν έχουν το γνωστό, κλασσικό άρωμα της αγγλικής κολόνιας που φορούσαν οι μπαμπάδες μας εμάς, των μεγαλυτέρων. Αυτό όχι γιατί εσείς οι καημένοι κάνατε κάποιο λάθος στη φροντίδα τους (εξάλλου η λεβάντα είναι φυτό που δε θέλει ιδιαίτερη περιποίηση) αλλά γιατί μόνο μερικές ποικιλίες λεβάντας έχουν την επιθυμητή ευωδιά και ο έμπορος θα έπρεπε να το διευκρινίζει.
(Εδώ θα κάνω μια παρένθεση να πω ότι δεν κατηγορώ τα κέντρα κήπου για την ύπαρξη τους - αλίμονο! Τα έχουμε ανάγκη και από τότε που αφθονούν η κηπουρική έχει πάρει ώθηση στη χώρα μας.
Τα κατηγορώ γιατί δεν διαθέτουν υπαλλήλους (έστω και έναν το κάθε κέντρο) με στοιχειώδεις γνώσεις, που να μπορούν να καθοδηγούν και να συμβουλεύουν τους πελάτες. Επίσης τα κατηγορώ γιατί διαθέτουν εντυπωσιακά ανθισμένα φυτά τελείως ακατάλληλα για τις συνθήκες μας, αδιαφορώντας για το ότι θα κακοπάθουν και θα ξεραθούν... Κλείνω την παρένθεση γιατί πήρα φόρα.)
Σε γενικές γραμμές υπάρχουν δύο ειδών λεβάντες: οι λεβάντες «τοπίου» και οι λεβάντες «αρωματοποιίας». Η πιο κοινή από τις λεβάντες τοπίου είναι η Lavandula dentata. Τυχαίνει να είναι και η πιο εύκολη στην καλλιέργεια, πολύ διακοσμητική, με ωραία ασημίζουσα φυλλωσιά και ανθοφορία μηνών. Γι' αυτούς τους λόγους πωλείται αθρόα στα κέντρα κήπου. Μόνο που δεν έχει την ευωδιά της λεβάντας που θέλουμε. Τα φύλλα της μυρίζουν έντονα όταν τα τρίψεις αλλά το άρωμα θυμίζει νέφτι. Έτσι μας απογοητεύει, ενώ είναι ένα συμπαθέστατο φυτό, χαρακτηριστικό του μεσογειακού τοπίου και ιδιαίτερα κατάλληλο για το κλίμα και το χώμα μας.
Άλλη, εξίσου διακοσμητική και εύρωστη αλλά όχι αρωματική, είναι η Lavandula lanata, που μένει ανθισμένη μήνες ολόκληρους.
Λιγότερο κατάλληλη για τις συνθήκες μας είναι άλλη λεβάντα τοπίου, η Lavandula stoechas, που επίσης γεμίζει τα κέντρα κήπου την άνοιξη. Όμορφο και εύκολο φυτό κι αυτό, με μια ιδιοτροπία όμως: δεν ανέχεται το ασβεστώδες χώμα και το ελληνικό χώμα είναι ως επί το πλείστον ασβεστώδες. Αν είστε τυχεροί και στον κήπο σας έχετε πιο όξινο χώμα, θα μείνετε ενθουσιασμένοι. Στον κήπο της φίλης μου της Μαριλής έχουν θεριέψει και είναι κούκλες κάθε άνοιξη, όπως θα δείτε στην φωτογραφία.
Πάντως για το σωστό άρωμα ούτε κουβέντα.
Ποιες είναι λοιπόν οι λεβάντες με το σωστό άρωμα, αυτές της Προβηγκίας, που χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία; Η βασική, από την οποία κατάγονται και άλλες, είναι η Lavandula angustifolia.
Παλιά στην Ελλάδα είχαμε μόνον αυτή και δεν υπήρχε πρόβλημα. Είναι όμορφη και εύκολη και μοσκοβολάει. Πρέπει να την φυτέψουμε μακριά από άλλα φυτά, που ποτίζονται τακτικά το καλοκαίρι, γιατί θέλει ελάχιστο πότισμα... ένα γενικό ελαφρύ κατάβρεγμα μια φορά την εβδομάδα (το τακτικό πότισμα την σκοτώνει). Εδώ διαφωνώ με τον «δάσκαλο» μου, τον guru της μεσογειακής κηπουρικής, Olivier Filippi,* που λέει καθόλου πότισμα. Αν και μεσογειακό, το κλίμα της περιοχής του, στο Μονπελιέ, έχει περισσότερη ατμοσφαιρική υγρασία απ' ότι έχουμε εμείς, γι' αυτό εγώ συμβουλεύω το περιοδικό δρόσισμα. Δε ζει παραπάνω από 6-7 χρόνια, οπότε καλό είναι να παίρνετε μοσχεύματα το φθινόπωρο.
Τη λεβάντα αυτή, αν την θέλουμε στον κήπο μας μόνο για την ομορφιά της, μπορούμε να την χαρούμε ανθισμένη από τις αρχές Ιουνίου μέχρι τα τέλη Ιουλίου που χάνει το χρώμα της. Τότε την κουρεύουμε χαμηλά και στρογγυλά. Αν όμως, όπως εγώ, την θέλουμε και ως μυριστικό πολλών χρήσεων, πρέπει να την θυσιάσουμε στην ακμή της, γύρω στα μέσα Ιουνίου, όταν τα άνθη της μόλις έχουν ανοίξει.
Θα τα κόψουμε πρωί πρωί, πριν ζεστάνει ο ήλιος, θα τα δέσουμε σε μάτσα και θα τα κρεμάσουμε από το ταβάνι σε μια σκοτεινή γωνιά μέχρι να στεγνώσουν τελείως (τουλάχιστον μήνα). Τότε τρίβουμε τη λεβάντα και την κάνουμε pot-pourri, σακουλάκια για συρτάρια κλπ.
Επειδή με κατηγορούν ότι είμαι απόλυτη, θα προσθέσω εδώ ότι ακόμα κι αν περιμένετε δύο μήνες και την κόψετε αφού έχει χάσει το χρώμα της, πάλι θα μυρίζει αρκετά και μπορείτε να την τρίψετε, απλώς η ένταση και η ιδιαιτερότητα του αρώματος δε θα είναι η ίδια.
Τώρα υπάρχουν διάφορες «θυγατρικές» ποικιλίες της, πιο ευκολοκαλλιέργητες και παραγωγικές, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον. Η πιο κοινή και εύκολη είναι η Lavandula intermedia, που υπάρχει σε διάφορες αποχρώσεις και διάφορα μεγέθη. Εδώ στην Κέρκυρα βρίσκω ότι ταιριάζει περισσότερο στις συνθήκες μας, έτσι οι δικές μου οι περισσότερες είναι αυτού του είδους.
*Τα βιβλία του, καθώς και αυτά της Heidi Gildemeister, είναι οι χρησιμότεροι οδηγοί για μεσογειακή κηπουρική. Τον Νοέμβριο θα είναι στην Αθήνα και θα μιλήσει στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή. Μην τον χάσετε!
Τα φρούτα που στολίζουν το ταβάνι