Η αγκινάρα της Ιερουσαλήμ
Η αγκινάρα της Ιερουσαλήμ (Helianthus Τuberosus – Ηλίανθος ο κονδυλώδης) ή Τοπιναμπούρ σαν φυτό δεν έχει σχέση με αγκινάρα αλλά πρόκειται για έναν ηλίανθο που αναπτύσσει φαγώσιμους βολβούς στη ρίζα του. Ούτε κατάγεται από την Ιερουσαλήμ, πρόκειται για παρερμηνεία, η πραγματική του καταγωγή είναι η νότια Αμερική όπου καλλιεργείται από την αρχαιότητα.
Οι βολβοί του μοιάζουν με της ρίζας του τζίντζερ αλλά έχουν γεύση σαν της πατάτας, που αλλάζει ανάλογα με την ποικιλία: Άλλες φορές θυμίζει περισσότερο αγκινάρα, απ’ όπου πήρε το όνομά του (γαλλική ποικιλία), άλλες φορές είναι πιο γλυκιά (κόκκινος βολβός) ή με ελαφριά γεύση καρυδιού (λευκός βολβός). Μαγειρεύεται όπως η πατάτα αλλά μπορεί να καταναλωθεί και ωμό σε σαλάτα σαν την ρέβα. Το τοπιναμπούρ είναι πολύ πλούσιο σε σίδηρο, αντιοξειδωτικά και σε ινουλίνη, η οποία βοηθά την υγεία και την κινητικότητα του εντέρου.
Η καλλιέργεια του τοπιναμπούρ είναι πολύ εύκολη καθώς μπορεί να θεωρηθεί και ζιζάνιο. Οι βολβοί της ρίζας αναπτύσσονται αρκετά βαθιά στο έδαφος και πολλές φορές δεν συλλέγονται όλοι, καθιστώντας την ανάπτυξή σταθερή στο ίδιο σημείο κάθε χρόνο. Κάθε βολβός σχηματίζει ένα νέο φυτό και πολλαπλασιάζεται, σε μέγεθος και αριθμό, κάθε έτος. Γι’ αυτό τον λόγο είναι προτιμότερο να συλλέγονται οι μεγαλύτεροι βολβοί και οι μικρότεροι να αφήνονται για να αναπτυχθούν τον επόμενο χρόνο. Δεν απαιτεί συγκεκριμένου τύπου χώματα ούτε έχει ιδιαίτερους εχθρούς και ασθένειες, σε αντίθεση με την καλλιέργεια πατάτας που απαιτεί ζιζανιοκτόνα και χημικά λιπάσματα.
Οι βολβοί του τοπιναμπούρ φυτρώνουν την άνοιξη, αναπτύσσονται σαν τον ηλίανθο σε μεγάλο ύψος, 2 ως 4 μέτρα, και στο τέλος του καλοκαιριού σχηματίζουν πολλούς μικρούς ηλίανθους. Λόγω της πλούσιας βλαστικότητάς του θεωρείται άριστο εδαφοβελτιωτικό και επίσης άριστο μελισσοκομικό φυτό.
Το φθινόπωρο, όταν ξεραθεί το φυτό, μπορούμε να ξεριζώσουμε τους βολβούς του για να τους καταναλώσουμε. Από τη στιγμή που θα τους βγάλουμε από το έδαφος, θα διατηρηθούν ως και μία εβδομάδα προτού χαλάσουν. Επομένως είναι σοφό να κλαδέψουμε το πάνω τμήμα του φυτού, διατηρώντας το χαμηλότερο κομμάτι ως «σημαδούρα». Σκοπός μας είναι να συλλέγουμε κάθε φορά μόνο όσους βολβούς πρόκειται να καταναλώσουμε, διατηρώντας τους υπόλοιπους φρέσκους στο έδαφος. Ακόμα, όσο παραμένουν στο χώμα, με την πάροδο του χρόνου γλυκαίνουν και έχουν πιο νόστιμη γεύση, ιδιαίτερα σε κήπους σε βόρειες περιοχές που οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες.
Εάν είναι αναγκαίο να συλλεχθούν όλοι οι βολβοί ώστε να καλλιεργηθεί άλλο φυτό στο ίδιο σημείο, τότε ένα κόλπο είναι να φυλάσσονται σε ένα κουτί ή έναν κουβά με χώμα. Θα χρειαστεί να γεμίσουμε με μια στρώση χώμα το κάτω μέρος και στη συνέχεια θα ακουμπήσουμε μια στρώση από βολβούς σε όλη την επιφάνεια του χώματος. Μετά θα σκεπάσουμε τους βολβούς με χώμα και θα απλώσουμε άλλη μια στρώση από βολβούς, επαναλαμβάνοντας αυτή τη διαδικασία μέχρι να γεμίσουμε το κουτί ή τον κουβά μας. Το ιδανικότερο χώμα γι’ αυτόν τον σκοπό είναι εκείνο από το σημείο που καλλιεργήθηκαν οι βολβοί και, τέλος, θα τους αποθηκεύσουμε σε ένα σκοτεινό και κρύο σημείο.
Το τοπιναμπούρ είναι ένα άριστο φυτό για καλλιέργεια και διατροφικό υποκατάστατο ή συμπληρωματικό της πατάτας. Άλλωστε η ποικιλία στα φυτά και την τροφή είναι το ιδανικότερο, ιδιαίτερα όταν είναι όσο εύκολη και όμορφη όσο του ηλίανθου του κονδυλώδη.