Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Όταν αναφερόμαστε στην κολοκυθιά, εννοούμε μια οικογένεια φυτών (Cucurbitaceae) με αρκετά είδη που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους. Συνήθως εννοούμε τα κολοκυθάκια (Cucurbita pepo - Κολοκύνθη ο πέπων, Κολοκύνθη η κοινή) που τρώγονται οι καρποί τους πρώιμα, νωρίς το καλοκαίρι. Ή μπορεί να αναφερόμαστε στην κολοκύθα ή τη νεροκολοκύθα (Cucurbita maxima - Κολοκύνθη η μεγίστη ή Κολοκύνθη η μείζων) που σχηματίζει τεράστίους στρογγυλούς καρπούς, που ωριμάζουν συνήθως στα τέλη του Οκτωβρίου. Αλλά μπορεί ακόμα να εννοούμε τη γλυκιά κολοκύθα (Cucurbita moschata), που αντέχει περισσότερο στη ζέστη, ή την φλασκιά ή λαγηνοκολοκύνθη (Cucurbita argyrosperma) που καλλιεργείται για τον σπόρο της, ο γνωστός πασατέμπος.

Ο λόγος που αξίζει να γνωρίζουμε σε ποιο είδος ανήκει η κάθε κολοκυθιά, είναι γιατί μόνο τα φυτά του ιδίου είδους διασταυρώνονται, καθώς η κολοκύθα ανήκει στα σταυρογονιμοποιούμενα φυτά. Διαθέτει δηλαδή ξεχωριστά αρσενικά και θηλυκά άνθη, στα οποία θα μεταφέρουν τη γύρη, από το ένα στο άλλο, τα έντομα (επικονιαστές) και θα γονιμοποιήσουν τον καρπό με χαρακτηριστικά του θηλυκού φυτού αλλά ο σπόρος θα έχει χαρακτηριστικά και από το αρσενικό. Δηλαδή, οι καρποί που θα σχηματιστούν τον επόμενο χρόνο, από τα σπόρια που θα φυλάξουμε, θα έχουν χαρακτηριστικά σε τυχαία αναλογία και από τους δυο γονείς.

Επομένως, εάν στο μποστάνι μας καλλιεργούμε μια ποικιλία από κάθε είδος κολοκύθας, δεν πρόκειται να διασταυρωθούν τα φυτά μας. Εάν όμως καλλιεργούμε περισσότερες από μια ποικιλία του ιδίου είδους, τότε θα πρέπει να απομονώσουμε τα αρσενικά και θηλυκά άνθη τους, με σκοπό να γίνει τεχνητή γονιμοποίηση, δηλαδή με το χέρι και όχι από τυχαίους επικονιαστές. Έτσι δεν θα αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά των ποικιλιών μας και θα μπορούμε να απολαμβάνουμε τους καρπούς τους και τα επόμενα χρόνια. Τα άνθη της κολοκύθας σχηματίζονται πάνω στον κεντρικό κορμό του φυτού, στις μασχάλες των φύλλων. Αρχίζουν να εμφανίζονται - ανάλογα με το είδος -, περίπου έναν μήνα αφού φυτέψουμε το φυτό.

Πρώτα ανθίζουν τα αρσενικά άνθη, ώστε οι επικονιαστές να σημαδέψουν την περιοχή (που μπορούμε να τα αφαιρούμε και να τα τρώμε ώστε να προωθούμε περισσότερο την ανάπτυξή τους)

και λίγες εβδομάδες αργότερα εμφανίζονται τα θηλυκά. Ανθίζουν λίγες μέρες αφού εμφανιστούν, νωρίς το πρωί, όπου θα προσκαλέσουν τα έντομα να φάνε από την γύρη και να την μεταφέρουν από τα αρσενικά στα θηλυκά άνθη, μέχρι το μεσημέρι που τελειώνει το γλέντι και έχουν ξεραθεί πλέον από τον ήλιο. Σχηματίζονται σε διαφορετικά στάδια συνεχόμενα άνθη, ώστε να εγγυηθεί το φυτό την καρποφορία του. Επομένως, για να πετύχουμε τη γονιμοποίηση με το χέρι, θα πρέπει να παρατηρήσουμε πότε η κολοκύθα μας θα σχηματίσει θηλυκό άνθος - θα το διακρίνουμε από τον πρώιμο καρπό στη βάση του. Στη συνέχεια θα πρέπει να το παρατηρούμε τα επόμενα απογεύματα, μέχρι να διακρίνουμε ότι έχει ωριμάσει, δηλαδή είναι έτοιμο ν' ανοίξει και να έχει πάρει πορτοκαλί χρώμα στην κορυφή του.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να κλείσουμε την κορυφή του άνθους με χαρτοταινία, λαστιχάκι, σχοινί ή σύρμα, ό,τι μας βολεύει καλύτερα, για να μη τραυματίσουμε το ευαίσθητο άνθος. Στη συνέχεια μπορούμε να το τυλίξουμε ακόμα και με ένα τούλι η ένα πουγκί, ώστε να μην το τρυπήσουν τα έντομα από τα πλάγια του άνθους. Θα χρειαστεί να κλείσουμε τα αρσενικά άνθη με τον ίδιο τρόπο, από τρία τουλάχιστον άνθη της ίδια ποικιλίας, κατά προτίμηση από διαφορετικά φυτά. Σημειώνουμε ότι επίσης τα αρσενικά άνθη που θα απομονώσουμε πρέπει να είναι στο σημείο λίγο πριν ανοίξουν και να διακρίνεται το πορτοκαλί χρώμα την κορυφή τους.

Το επόμενο πρωί, που κανονικά θα άνοιγαν τα άνθη μας εάν δεν τα κλείναμε, θα κόψουμε τα αρσενικά άνθη από τη βάση του κορμού τους, θα αφαιρέσουμε τα πέταλά τους (με τα οποία θα φτιάξουμε κολοκυθοκορφάδες αργότερα) εκθέτοντας το κομμάτι του άνθους που κρατάει την γύρη.

Στη συνέχεια θα ανοίξουμε το θηλυκό άνθος, αφαιρώντας το λαστιχάκι, και με πολλή προσοχή θα απλώσουμε την γύρη από τα αρσενικά άνθη μέσα στο θηλυκό άνθος στο ειδικό σφουγγάρι που διαθέτει να συγκρατεί τη γύρη. Αμέσως μετά θα ξανακλείσουμε το θηλυκό άνθος με προσοχή και θα το ξανατυλίξουμε με το τούλι.

Τις επόμενες μέρες θα παρατηρήσουμε αν πέτυχε η γονιμοποίηση, με το χαρακτηριστικό φούσκωμα του καρπού. Σε περίπτωση που πετύχει η γονιμοποίηση, θα σημαδέψουμε τον καρπό με μια κορδέλα ώστε να θυμόμαστε από ποιον καρπό θα κρατήσουμε σπόρο. Σε περίπτωση που δεν πετύχει, ξαναδοκιμάζουμε με τα επόμενα θηλυκά άνθη που θα σχηματιστούν.

Το σημαντικό για να πετύχει η γονιμοποίηση είναι να γίνει ακριβώς την σωστή ώρα, δηλαδή η θερμοκρασία πρέπει να είναι κοντά στους 27 βαθμούς και να μην είναι βροχερή ή ημέρα με πολύ υγρασία, άρα είναι σημαντικό να μην τα ποτίσουμε πριν αλλά μετά τη γονιμοποίηση. Με την ίδια τεχνική μπορούμε να διαφυλάξουμε τους καρπούς του αγγουριού, του πεπονιού και του καρπουζιού σε περίπτωση που έχουμε παραπάνω από μια ποικιλία από το καθένα, καθώς είναι και αυτά σταυρογονιμοποιούμενα.

Ο σκοπός της διατήρησης ποικιλιών δεν είναι να μπει εμπόδιο ο άνθρωπος στην φύση αλλά να προωθήσει μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, καθώς πάνω από τις μισές ποικιλίες που υπήρχαν πριν 50 χρόνια έχουν χαθεί. Ακόμα, διατηρώντας τις παραδοσιακές ποικιλίες ενθαρρύνουμε την ποικιλομορφία των νέων ποικιλιών που θα σχηματιστούν από την ανοιχτή γονιμοποίηση στο μποστάνι μας, από τους καρπούς που δεν θα απομονώσουμε, και επομένως θα δημιουργήσουμε μια νέα γευστική ποικιλία που θα είναι κελύτερα εγκλιματισμένη στο μποστάνι μας.