Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Όταν ο εγγονός μου ο Οδυσσέας ήταν πολύ μικρός, μου έκανε παρέα στον κήπο και συζητούσαμε πολύ για τα φυτά και τα λουλούδια. Τότε ήταν που είχε ονομάσει «αυτόματα» τα λουλούδια που, ύστερα από μια αρχική σπορά, συνεχίζουν να εμφανίζονται μόνα τους κάθε χρόνο χωρίς καμιά βοήθεια από εμας. Είχε ενθουσιαστεί όταν καταλήξαμε ότι όλα τα άγρια λουλούδια είναι αυτόματα. Και μέσα στον κήπο μας όμως, τα αυτόματα έχουν έντονη παρουσία αναάμεσα στα καλλιεργημένα, ιδίως αυτή την εποχή του χρόνου, που το υγρό χώμα του χειμώνα συνδυάζεται με τον γλυκό ανοιξιάτικο καιρό πριν πιάσουν οι κάψες. Βγαίνουν και μέσα στα παρτέρια αλλά και όπου αλλού θέλουν... ιδίως σε μονοπάτια και όπου έχει χαλίκια - αυτά τα ονομάζουμε «δραπέτες».

Πολλές φορές το παρακάνουν και οργιάζουν... κανονικά θα έπρεπε να τα ξερριζώνω ανελέητα, αλλά ελάτε που τα λυπάμαι γιατί είναι τόσο όμορφα! Εξάλλου δεν ανήκω στην κατηγορία των κηπουρών που επιβάλλουν τάξη και πειθαρχία. Ιδίως την άνοιξη, ο κήπος θέλει αναρχία. Ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία για κήπους είναι το A Gentle Plea for Chaos,της Mirabel Osler που έζησε στο σπίτι μου πριν από πολλά χρόνια. Τότε δεν είχε φτιάξει κήπο, αλλά είμαι βέβαιη ότι η κερκυραϊκή άνοιξη την ενέπνευσε για τον μετέπειτα κήπο της στην Αγγλία όπου η άνοιξη, από πλευράς κλίματος, περιλαμβάνει και το καλοκαίρι.

Μόλις πιάσουν οι ζέστες και τα αυτόματα αρχίσουν και ξεραίνονται σκορπώντας τους σπόρους τους, τότε κάνω μια γενική καθαριότητα αποκαθιστώντας μια (σχετική) τάξη. Μέχρι τότε τα απολαμβάνουμε στην αχαλίνωτη ομορφιά τους. Πολλά από αυτά, στον δικό μου κήπο, τα εισήγαγα ως σπόρους αγορασμένους και άλλα από σπόρους που μάζεψα στη φύση ή ζήτησα από φίλους. Θα σας περιγράψω μερικά.

Οινόθηρα (Oenothera speciosa)
Σίγουρα δεν τα έχετε ακουστά, παρόλο που θα ξέρετε την κοινή αγγλική ονομασία Evening Primrose, γιατί το περίφημο λάδι του είναι η βοτανική πανάκεια της μόδας. Φυτρώνει άγριο στις νοτιοδυτικές πολιτείες της Αμερικής. Από την Αμερική είχα φέρει τον δικό μου σπόρο πριν καμμιά εικοσαριά χρόνια και από τότε έχουν κάνει μόνιμη κατάληψη, όχι μόνο στον δικό μου κήπο αλλά και σε κήπους φίλων και φίλων των φίλων, γνωστών και αγνώστων, που μοιράζουν σπόρους μεταξύ τους. Αυτά που είναι μέσα στα παρτέρια και ποτίζονται λίγο ξανανθίζουν το φθινόπωρο αν τα κλαδέψεις μετά την πρώτη άνθηση. Τα υπόλοιπα εξαφανίζονται μέχρι την επόμενη άνοιξη.

Κέντρανθος (Centranthus ruber)
Η κοινή του ονομασία είναι «Βαλεριάνα» αλλά δεν πρέπει να την συγχέουμε με την πραγματική Βαλεριάνα με αυτό το βοτανικό όνομα. Είναι πολυετές ιθαγενές της Μεσογείου και το βλέπουμε σ’ όλη την Ελλάδα ιδίως σκαρφαλωμένο σε βράχους και παλιά τείχη. Έφερα τον αρχικό σπόρο με τα ροζ λουλούδια από την Μεθώνη, αν θυμάμαι καλά, και μερικά χρόνια αργότερα πρόσθεσα τα κοκκινωπά από τη Θάσο ή τη Σαμοθράκη. Όταν έμαθα ότι υπάρχει και άσπρο, αλλά όχι στην Ελλάδα, παράγγειλα ένα από το φυτώριο του Φιλιππί στη Νότια Γαλλία και τώρα έχει πολλαπλασιαστεί και αυτό. Στο παρτέρι το στρωμένο με χαλίκι φυτρώνουν και τα τρία χρώματα κάθε Μάϊο, σε συνδυασμό με τα οινόθηρα, αλλά «δραπετεύουν» και στα σκαλιά και ανάμεσα στις πλάκες.

Μοσχομπίζελο (Lathyrus odoratus)
Τρελαίνομαι γι’ αυτό το λουλούδι... ιδίως το αρωμά του, αλλ΄η αγάπη αυτή δεν είναι αμοιβαία. Τα αυτόματα λουλούδια έχουν κι αυτά τις παραξενιές τους και ετούτο για κάποιον λόγο δεν βολεύεται στον δικό μου κλήπο. Τη μια χρονιά το σπέρνω και την άλλη έχει εξαφανιστεί. Αντίθετα στον κήπο της φίλης μου της Μαριλής έχει εγκατασταθεί και δε λέει να κουνήσει… πλημμυρίζει τον τόπο με χρώμα κι ευωδιά κάθε άνοιξη.

Καπουτσίνος (Tropaeolum)
Γνωστό στα αγγλικά ως nasturtium. Κατάγεται από την οροσειρά των Άνδεων στη Νότια Αμερική αλλά είναι πια κοινότατο στην Ευρώπη. Του αρέσει να περιφέρεται, δεν κάθεται ποτέ εκεί που το βάζεις αρχικά. Τρελλαίνεται να σκαρφαλώνει, γι’ αυτό παίρνει τα βουνά και κατρακυλάει σε γκρεμούς. Για να μπορέσω να το έχω εκεί που το θέλω κάθε χρόνο μαζεύω τους σπόρους και τους σπέρνω σε γλάστρες. Υπάρχει σε όλους τους τόνους, από κίτρινο και πορτοκαλί. Τα τρυφερά φυλλαράκια, καθώς και τα λουλούδια, είναι βρώσιμα και δίνουν χρώμα και γεύση σε ανοιξιάτικες σαλάτες. Είναι συγγενές φυτό με το κάρδαμο (όχι το καρδάμωμο που είναι άλλο πράγμα εντελώς) που κλέβουν τα κουνέλια απ’ τα μποστάνια στα παιδικά παραμύθια και που για κάποιο λόγο έχει εξαφανιστεί από τις ελληνικές σαλάτες.

Παπαρούνες και άγρια Δελφίνια
Μερικά από τα αυτόματα τα βοηθάω για να είναι πυκνά την άνοιξη στο «χαϊδεμένο» παρτέρι που το καλοκαίρι θα γεμίσει πολύχρωμα εποχικά. Φυλάω πάλι τον σπόρο και τα ξανασπέρνω αφού ξαναδουλευτεί το χώμα το φθινόπωρο και εμπλουτιστεί με φέσκο «σπιτικό» κόμποστ.

Οι παπαρούνες είναι δύο ειδών, η πορτοκαλιά και κίτρινη Escholtzia από το Μεξικό ή «California poppy» και η κλασσική Papaver, η καλλιεργημένη, σε όλους τους τόνους του κόκκινου και του ροζ. Τα άγρια δελφίνια (αγγλικά λέγονται «larkspur») είναι κοινά εδώ στην Κέρκυρα. Δεν τα έχω δει ποτέ στη φύση αλλά βγαίνουν παντού σε κήπους και αυλές, κυρίως σε χρώμα μπλε και άσπρο. Εγώ έχω προσθέσει και αγοραστούς σπόρους σε ροζ.

Λούπινο (Lupinus)
Βρώσιμο και αυτό… όχι το λουλούδι αλλά οι σπόροι , ιδίως στην Κρήτη και τη Μάνη. Οι δικοί μου σπόροι είναι από άγρια ποικιλία που μάζεψα στους κερκυραϊκούς αγρούς. Δεν υπήρχαν στη δική μας περιοχή αλλά τώρα έχουν απλώσει. Έχουν ασυνήθιστο βαθύ μπλέ χρώμα και ασημοπράσινα φύλλα.

Έχουν αρχίσει τώρα και μαραίνονται τα πιο πολλά που ανάφερα, αλλά δεν στενοχωριέμαι γιατί τα περιμένω πάλι του χρόνου.