Μίλα μου για σπόρους

του Άντυ Παξινού 13 Δεκεμβρίου 2012 • Wiki • υβρίδια, σπόροι, heirloom seeds

Σήμερα οι περισσότεροι σπόροι στην αγορά είναι υβρίδια (Hybrid F1). Υβρίδια ονομάζονται οι σπόροι που έχουν γονιμοποιηθεί από δύο η περισσότερες ποικιλίες του ίδιου είδους φυτού, δημιουργώντας μια νέα ποικιλία με χαρακτηριστικά των προγόνων του. Οι σύγχρονοι σπόροι επηρεασμένοι από την «πράσινη επανάσταση» και τις σημερινές αγροτικές και εμπορικές απαιτήσεις, είναι κυρίως υβρίδια που έχουν επιλεγεί για την αυξημένη αντοχή τους στην καλλιέργεια και περισσότερο ακόμα για την αντοχή τους στην υπερβολική μετακίνηση και συντήρηση, άρα για την αναμενόμενη κερδοφορία.

Αντιθέτως, οι παραδοσιακοί σπόροι αν και θεωρητικά είναι και αυτοί υβρίδια επιβάλλουν άλλα κριτήρια για την επιλογή τους: την αντοχή τους στις συνθήκες του κάθε τόπου και την ποιότητά τους, δηλαδή η θρεπτική τους αξία και η γεύση τους είχαν την μεγαλύτερη σημασία.

Οι παραδοσιακοί σπόροι στην διάρκεια του χρόνου έχουν σταθεροποιηθεί και έτσι προσφέρουν απογόνους με κοινά χαρακτηριστικά, παρέχοντας αυτάρκεια με την συλλογή και διατήρηση τους. Αντιθέτως, οι σπόροι από σύγχρονα υβρίδια θα δημιουργήσουν απογόνους με μεγάλη απόκλιση μεταξύ τους, με ορισμένους απογόνους να μην έχουν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά κάνοντας την διατήρηση των σπόρων ανώφελη (προκαλώντας επιπλέον και την εξάρτησή μας από το εμπόριο σπόρων).

Οι γενετικά τροποποιημένοι (GMO) έχουν δημιουργηθεί σε εργαστήρια, η ύπαρξή τους στη φύση είναι αδύνατη. Συμπέρασμα: είναι στείροι. Άποψή μου; Να τους αποφεύγουμε και να ακούσουμε προσεκτικά τις μελέτες που έχουν επισημάνει τους κινδύνους στο περιβάλλον και την υγεία.

Με γνώμονα το κέρδος και τη δημιουργία του τέλειου υβριδίου αγνοήθηκε και εξαφανίστηκε πάνω από το 75% της βιοποικιλίας που υπήρχε πριν από 50 χρόνια και με κατεύθυνση την αντοχή (βλέπε μεγάλη ποσότητα) χάθηκαν οι πλούσιες γεύσεις και αρώματα αλλά ακόμα και η ποικιλία στα θρεπτικά ιχνοστοιχεία.

Άλλωστε το πέρασμα του χρόνου μάς έχει δείξει ότι η μονοκαλλιέργεια καταστρέφει την ισορροπία του εδάφους οπότε και τις φυσικές άμυνες, αναγκάζοντας τους καλλιεργητές να χρησιμοποιούν χημικά λιπάσματα και φάρμακα, με αποτέλεσμα την μεγιστοποίηση των κερδών ορισμένων εταιριών, την οικολογική καταστροφή και ακόμα περισσότερα προβλήματα υγείας. Είναι αδύνατο να φτιαχτεί ένα τέλειο υβρίδιο που να συνδυάζει όλα τα προσδοκώμενα χαρακτηριστικά και επειδή η φύση είναι απρόβλεπτη ποτέ δεν μπορούν να υπολογιστούν όλοι οι παράμετροι.

Ναι, οι παραδοσιακοί σπόροι κρύβουν δυσκολίες στην καλλιέργεια τους, ο τόπος μας όμως, προσφέρει πρόσφορο κλίμα και έδαφος ώστε να μη χρειάζεται να θυσιάσουμε τις θαυματουργές ιδιότητες των "παλαιών" φυτών. Η σωστή σχεδίαση και ο πειραματισμός σε παραδοσιακές ποικιλίες μπορούν να ξεπεράσουν όλες τις δυσκολίες, γιατί η βιοποικιλία είναι η καλύτερη άμυνα.

Τελευταίο αλλά σημαντικό: Οι βιολογικοί σπόροι δεν είναι απαραίτητα και παραδοσιακοί. Απλώς δηλώνουν ότι καλλιεργήθηκαν με όριο σε χημικά. Μπορεί δηλαδή να είναι και σύγχρονα υβρίδια και για αυτό δεν πρέπει να μπερδεύονται.

Παραδοσιακούς σπόρους μπορούμε να προμηθευτούμε από τοπικές τράπεζες σπόρων, εάν υπάρχουν, αλλιώς από εκδηλώσεις όπου γίνεται η ανταλλαγή τοπικών σπόρων. Μη ξεχνάμε και το διαδίκτυο: για ελληνικά είδη ας απευθυνθούμε στο ΠΕΛΙΤΙ (peliti.gr) ή για είδη από όλο τον κόσμο, αυστηρά παραδοσιακά (Heirloom seeds) στο rareseeds.com.